{"id":3336,"date":"2021-07-23T10:54:15","date_gmt":"2021-07-23T05:24:15","guid":{"rendered":"http:\/\/mcq-questions.com\/?p=3336"},"modified":"2022-03-02T10:23:53","modified_gmt":"2022-03-02T04:53:53","slug":"ncert-solutions-for-class-9-maths-chapter-14-hindi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/mcq-questions.com\/ncert-solutions-for-class-9-maths-chapter-14-hindi\/","title":{"rendered":"NCERT Solutions for Class 9 Maths Chapter 14 Statistics (Hindi Medium)"},"content":{"rendered":"

NCERT Solutions for Class 9 Maths Chapter 14 Statistics (Hindi Medium)<\/span><\/h2>\n

These Solutions are part of NCERT Solutions for Class 9 Maths in Hindi Medium<\/a>. Here we have given NCERT Solutions for Class 9 Maths Chapter 14 Statistics.<\/p>\n

\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928\u093e\u0935\u0932\u0940 14.1<\/strong><\/span><\/p>\n

Ex 14.1 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 1.<\/strong>
\n\u0909\u0928 \u092a\u093e\u0901\u091a \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0909\u0926\u093e\u0939\u0930\u0923 \u0926\u0940\u091c\u093f\u090f \u091c\u093f\u0928\u094d\u0939\u0947\u0902 \u0906\u092a \u0926\u0948\u0928\u093f\u0915 \u091c\u0940\u0935\u0928 \u092e\u0947\u0902 \u090f\u0915\u0924\u094d\u0930\u093f\u0924 \u0915\u0930 \u0938\u0915\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902\u0964
\n\u0939\u0932-<\/strong>
\n\u0926\u0948\u0928\u093f\u0915 \u091c\u0940\u0935\u0928 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939 \u092f\u094b\u0917\u094d\u092f \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u0947-<\/p>\n

    \n
  1. \u0905\u092a\u0928\u0940 \u0915\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u0947 25 \u0938\u0939\u092a\u093e\u0920\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0926\u094d\u0935\u093e\u0930\u093e \u090f\u0915 \u0915\u094d\u0932\u093e\u0938 \u091f\u0947\u0938\u094d\u091f \u092e\u0947\u0902 \u092a\u094d\u0930\u093e\u092a\u094d\u0924 \u0905\u0902\u0915\u094b\u0902 \u0915\u093e \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939<\/li>\n
  2. \u0905\u092a\u0928\u0947 \u092a\u0930\u093f\u0935\u093e\u0930 \u0915\u0947 \u0938\u0926\u0938\u094d\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0906\u092f\u0941 \u0914\u0930 \u0909\u0928\u0915\u0940 \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0908 \u0938\u092e\u094d\u092c\u0928\u094d\u0927\u0940 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u093e \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939<\/li>\n
  3. \u0915\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u0947 \u091b\u093e\u0924\u094d\u0930\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u092a\u0930\u093f\u0935\u093e\u0930 \u0915\u0947 \u0938\u0926\u0938\u094d\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e \u0915\u093e \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939<\/li>\n
  4. \u0909\u0926\u094d\u092f\u093e\u0928 \u092e\u0947\u0902 \u0932\u0917\u0947 20 \u092a\u094c\u0927\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0907\u092f\u094b\u0902 \u0915\u093e \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939<\/li>\n
  5. \u090f\u0928\u0966\u0938\u0940\u0966\u0938\u0940\u0966 \u0911\u092b\u093f\u0938\u0930 \u0938\u0947 \u0910\u0938\u0947 \u091b\u093e\u0924\u094d\u0930\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0938\u0942\u091a\u0940 \u0915\u093e \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939 \u091c\u093f\u0928\u094d\u0939\u094b\u0902\u0928\u0947 \u090f\u0928\u0966\u0938\u0940\u0966\u0938\u0940\u0966 \u0915\u094b\u0930\u094d\u0938 \u0932\u093f\u092f\u093e \u0939\u0948\u0964
    \n\u0910\u0938\u0947 \u0914\u0930 \u092d\u0940 \u0905\u0928\u0947\u0915 \u0909\u0926\u093e\u0939\u0930\u0923 \u0938\u092e\u094d\u092d\u0935 \u0939\u0948\u0902\u0964<\/li>\n<\/ol>\n

    Ex 14.1 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 2.<\/strong>
    \n\u090a\u092a\u0930 \u0926\u093f\u090f \u0917\u090f \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 1 \u0915\u0947 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u094b \u092a\u094d\u0930\u093e\u0925\u092e\u093f\u0915 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u092f\u093e \u0917\u094c\u0923 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u0930\u094d\u0917\u0940\u0915\u0943\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 1 \u092e\u0947\u0902 \u0926\u093f\u090f \u0917\u090f \u092a\u094d\u0930\u0925\u092e \u091a\u093e\u0930 \u0909\u0926\u093e\u0939\u0930\u0923 \u092a\u094d\u0930\u093e\u0925\u092e\u093f\u0915 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0939\u0948\u0902 \u0915\u094d\u092f\u094b\u0902\u0915\u093f \u0907\u0928\u0915\u093e \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939 \u0938\u094d\u0935\u092f\u0902 \u0915\u093f\u092f\u093e \u0917\u092f\u093e \u0939\u0948\u0964 \u092a\u093e\u0901\u091a\u0935\u093e\u0901 \u0909\u0926\u093e\u0939\u0930\u0923 \u0917\u094c\u0923 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u093e \u0939\u0948 \u0915\u094d\u092f\u094b\u0902\u0915\u093f \u0909\u0928\u0915\u093e \u0938\u0902\u0917\u094d\u0930\u0939 \u0938\u094d\u0935\u092f\u0902 \u0928 \u0915\u0930\u0915\u0947 \u090f\u0915 \u0915\u093e\u0930\u094d\u092f\u093e\u0932\u092f \u0915\u0940 \u0938\u0942\u091a\u0940 \u0938\u0947 \u0915\u093f\u092f\u093e \u0917\u092f\u093e \u0939\u0948\u0964<\/p>\n

    \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928\u093e\u0935\u0932\u0940 14.2<\/strong><\/span><\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 1.<\/strong>
    \n\u0906\u0920\u0935\u0940\u0902 \u0915\u0915\u094d\u0937\u093e \u0915\u0947 30 \u0935\u093f\u0926\u094d\u092f\u093e\u0930\u094d\u0925\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0930\u0915\u094d\u0924 \u0938\u092e\u0942\u0939 \u092f\u0947 \u0939\u0948\u0902-
    \nA, B, O, O, AB, O, A, O, B, A, O, B, A, O, O, A, AB, O, A, A, O, O, AB, B, A, O, B, A, B, O
    \n\u0907\u0928 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u094b \u090f\u0915 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u0915\u0947 \u0930\u0942\u092a \u092e\u0947\u0902 \u092a\u094d\u0930\u0938\u094d\u0924\u0941\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964 \u092c\u0924\u093e\u0907\u090f \u0915\u093f \u0907\u0928 \u0935\u093f\u0926\u094d\u092f\u093e\u0930\u094d\u0925\u093f\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0915\u094c\u0928-\u0938\u093e \u0930\u0915\u094d\u0924 \u0938\u092e\u0942\u0939 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0939\u0948 \u0914\u0930 \u0915\u094c\u0928-\u0938\u093e \u0930\u0915\u094d\u0924 \u0938\u092e\u0942\u0939 \u0935\u093f\u0930\u0932\u0924\u092e \u0930\u0915\u094d\u0924 \u0938\u092e\u0942\u0939 \u0939\u0948\u0964
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n\u092f\u0939\u093e\u0901 A, B, O, AB \u091a\u093e\u0930 \u0930\u0915\u094d\u0924 \u0938\u092e\u0942\u0939 \u0939\u0948\u0902 \u091c\u093f\u0928\u0915\u0940 \u0909\u092a\u0938\u094d\u0925\u093f\u0924\u093f \u0915\u093e 30 \u0935\u093f\u0926\u094d\u092f\u093e\u0930\u094d\u0925\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0930\u0915\u094d\u0924 \u092e\u0947\u0902 \u092a\u0930\u0940\u0915\u094d\u0937\u0923 \u0915\u093f\u092f\u093e \u0917\u092f\u093e \u0939\u0948\u0964
    \n\"NCERT
    \n\u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u0938\u0947 \u0938\u094d\u092a\u0937\u094d\u091f \u0939\u0948 \u0915\u093f \u0930\u0915\u094d\u0924 \u0938\u092e\u0942\u0939 O \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0939\u0948 \u0914\u0930 \u0930\u0915\u094d\u0924 \u0938\u092e\u0942\u0939 AB \u0935\u093f\u0930\u0932\u0924\u092e \u0939\u0948\u0964<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 2.<\/strong>
    \n40 \u0907\u0902\u091c\u0940\u0928\u093f\u092f\u0930\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0909\u0928\u0915\u0947 \u0906\u0935\u093e\u0938 \u0938\u0947 \u0915\u093e\u0930\u094d\u092f-\u0938\u094d\u0925\u0932 \u0915\u0940 (\u0915\u093f\u0932\u094b\u092e\u0940\u091f\u0930 \u092e\u0947\u0902) \u0926\u0942\u0930\u093f\u092f\u093e\u0901 \u092f\u0947 \u0939\u0948\u0902:
    \n\"NCERT
    \n0 – 5 \u0915\u094b (\u091c\u093f\u0938\u092e\u0947\u0902 5 \u0938\u092e\u094d\u092e\u093f\u0932\u093f\u0924 \u0928\u0939\u0940\u0902 \u0939\u0948) \u092a\u0939\u0932\u093e \u0905\u0928\u094d\u0924\u0930\u093e\u0932 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u090a\u092a\u0930 \u0926\u093f\u090f \u0939\u0941\u090f \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0938\u0947 \u0935\u0930\u094d\u0917-\u092e\u093e\u092a 5 \u0935\u093e\u0932\u0940 \u090f\u0915 \u0935\u0930\u094d\u0917\u0940\u0915\u0943\u0924 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u092c\u0928\u093e\u0907\u090f\u0964 \u0907\u0938 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940\u092c\u0926\u094d\u0927 \u0928\u093f\u0930\u0942\u092a\u0923 \u092e\u0947\u0902 \u0906\u092a\u0915\u094b \u0915\u094c\u0928-\u0938\u0947 \u092e\u0941\u0916\u094d\u092f \u0932\u0915\u094d\u0937\u0923 \u0926\u0947\u0916\u0928\u0947 \u0915\u094b \u092e\u093f\u0932\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902?
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n\u0907\u0902\u091c\u0940\u0928\u093f\u092f\u0930\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0906\u0935\u093e\u0938 \u0938\u0947 \u0909\u0928\u0915\u0947 \u0915\u093e\u0930\u094d\u092f\u093e\u0932\u092f \u0915\u0940 \u0928\u094d\u092f\u0942\u0928\u0924\u092e \u0926\u0942\u0930\u0940 = 2 \u0915\u093f\u092e\u0940;
    \n\u0914\u0930 \u0905\u0927\u093f\u0915\u0924\u092e \u0926\u0942\u0930\u0940 = 32 \u0915\u093f\u092e\u0940\u0964
    \n\u0926\u0942\u0930\u0940 \u0915\u093e \u092a\u0930\u093f\u0938\u0930 = 32 – 2 = 30 \u0915\u094d\u0930\u093f\u092e\u0940,
    \n\u0924\u0925\u093e \u0935\u0930\u094d\u0917\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e = \\(\\frac { 30 }{ 5 }\\) + 1 = 7
    \n\"NCERT
    \n\u092e\u0941\u0916\u094d\u092f \u0932\u0915\u094d\u0937\u0923-\u091a\u093e\u0930 \u0907\u0902\u091c\u0940\u0928\u093f\u092f\u0930\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0915\u093e\u0930\u094d\u092f\u093e\u0932\u092f \u0909\u0928\u0915\u0947 \u0906\u0935\u093e\u0938 \u0938\u0947 \u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f\u0924: \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0926\u0942\u0930 \u0939\u0948\u0902\u0964<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 3.<\/strong>
    \n30 \u0926\u093f\u0928 \u0935\u093e\u0932\u0947 \u092e\u0939\u0940\u0928\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u090f\u0915 \u0928\u0917\u0930 \u0915\u0940 \u0938\u093e\u092a\u0947\u0915\u094d\u0937 \u0906\u0930\u094d\u0926\u094d\u0930\u0924\u093e (% \u092e\u0947\u0902) \u092f\u0939 \u0930\u0939\u0940 \u0939\u0948\u0964
    \n\"NCERT
    \n(i) \u0935\u0930\u094d\u0917 84 – 86, 86 – 88 \u0906\u0926\u093f \u0932\u0947\u0915\u0930 \u090f\u0915 \u0935\u0930\u094d\u0917\u0940\u0915\u0943\u0924 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u092c\u0928\u093e\u0907\u090f\u0964
    \n(ii) \u0915\u094d\u092f\u093e \u0906\u092a \u092c\u0924\u093e \u0938\u0915\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902 \u0915\u093f \u092f\u0947 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u0947 \u0915\u093f\u0938 \u092e\u0939\u0940\u0928\u0947 \u092f\u093e \u090b\u0924\u0941 \u0938\u0947 \u0938\u092e\u094d\u092c\u0928\u094d\u0927\u093f\u0924 \u0939\u0948\u0902?
    \n(iii) \u0907\u0928 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u093e \u092a\u0930\u093f\u0938\u0930 \u0915\u094d\u092f\u093e \u0939\u0948?
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n\"NCERT
    \n(ii) \u0907\u0928 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0909\u0932\u094d\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u0906\u0930\u094d\u0926\u094d\u0930\u0924\u093e \u0938\u093e\u092e\u093e\u0928\u094d\u092f \u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0939\u0948\u0964 \u0905\u0924: \u092f\u0947 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u0947 \u0935\u0930\u094d\u0937\u093e \u090b\u0924\u0941 \u0915\u0947 \u0915\u093f\u0938\u0940 \u092e\u0939\u0940\u0928\u0947 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0902\u0915\u0932\u093f\u0924 \u0915\u093f\u090f \u0917\u090f \u0939\u0948\u0902\u0964
    \n(iii) \u092a\u0930\u093f\u0938\u0930 = 99.2 – 84.9 = 14.3<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 4.<\/strong>
    \n\u0928\u093f\u0915\u091f\u0924\u092e \u0938\u0947\u0928\u094d\u091f\u0940\u092e\u0940\u091f\u0930\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092e\u093e\u092a\u0940 \u0917\u0908 50 \u0935\u093f\u0926\u094d\u092f\u093e\u0930\u094d\u0925\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0907\u092f\u093e\u0901 \u092f\u0947 \u0939\u0948\u0902-
    \n\"NCERT
    \n(i) 160 – 165, 165 – 170 \u0906\u0926\u093f \u0915\u093e \u0935\u0930\u094d\u0917 \u0905\u0928\u094d\u0924\u0930\u093e\u0932 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u090a\u092a\u0930 \u0926\u093f\u090f \u0917\u090f \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u094b \u090f\u0915 \u0935\u0930\u094d\u0917\u0940\u0915\u0943\u0924 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u0915\u0947 \u0930\u0942\u092a \u092e\u0947\u0902 \u0928\u093f\u0930\u0942\u092a\u093f\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964
    \n(ii) \u0907\u0938 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u0915\u0940 \u0938\u0939\u093e\u092f\u0924\u093e \u0938\u0947 \u0906\u092a \u0935\u093f\u0926\u094d\u092f\u093e\u0930\u094d\u0925\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0907\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0938\u092e\u094d\u092c\u0928\u094d\u0927 \u092e\u0947\u0902 \u0915\u094d\u092f\u093e \u0928\u093f\u0937\u094d\u0915\u0930\u094d\u0937 \u0928\u093f\u0915\u093e\u0932 \u0938\u0915\u0924\u0947 \u0939\u0948\u0902?
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n(i) \u0938\u092c\u0938\u0947 \u0915\u092e \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0908 = 150 \u0938\u0947\u092e\u0940;
    \n\u0938\u092c\u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0908 = 173 \u0938\u0947\u092e\u0940;
    \n\u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0908 \u0915\u093e \u092a\u0930\u093f\u0938\u0930 =173 – 150 = 23 \u0938\u0947\u092e\u0940
    \n\u0935\u0930\u094d\u0917 \u0915\u093e \u0906\u092e\u093e\u092a = 5 \u0938\u0947\u092e\u0940\u0964
    \n\u0935\u0930\u094d\u0917\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e = \\(\\frac { 23 }{ 5 }\\) = 5 \u0914\u0930 \u092a\u094d\u0930\u0925\u092e \u0935\u0930\u094d\u0917 (150 – 155)
    \n\"NCERT
    \n(ii) \u0928\u093f\u0937\u094d\u0915\u0930\u094d\u0937-
    \n(a) \u0905\u0927\u093f\u0915\u093e\u0902\u0936 \u091b\u093e\u0924\u094d\u0930\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0908 165 \u0938\u0947\u092e\u0940 \u0938\u0947 \u0915\u092e \u0939\u0948\u0964
    \n(b) 5 \u091b\u093e\u0924\u094d\u0930\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0932\u092e\u094d\u092c\u093e\u0908 170 \u0938\u0947\u092e\u0940 \u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0939\u0948\u0964<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 5.<\/strong>
    \n\u090f\u0915 \u0928\u0917\u0930 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u093e\u092f\u0941 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0932\u094d\u092b\u0930 \u0921\u093e\u0908-\u0911\u0915\u094d\u0938\u093e\u0907\u0921 \u0915\u093e \u0938\u093e\u0928\u094d\u0926\u094d\u0930\u0923 \u092d\u093e\u0917 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f \u092e\u093f\u0932\u093f\u092f\u0928 [parts per million (ppm)] \u092e\u0947\u0902 \u091c\u094d\u091e\u093e\u0924 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u090f\u0915 \u0905\u0927\u094d\u092f\u092f\u0928 \u0915\u093f\u092f\u093e \u0917\u092f\u093e\u0964
    \n30 \u0926\u093f\u0928\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u093e\u092a\u094d\u0924 \u0915\u093f\u090f \u0917\u090f \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u0947 \u092f\u0947 \u0939\u0948\u0902-
    \n\"NCERT
    \n(i) 0.00 – 0.04, 0.04 – 0.08 \u0906\u0926\u093f \u0915\u093e \u0935\u0930\u094d\u0917-\u0905\u0928\u094d\u0924\u0930\u093e\u0932 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u0907\u0928 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u090f\u0915 \u0935\u0930\u094d\u0917\u0940\u0915\u0943\u0924 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u092c\u0928\u093e\u0907\u090f\u0964 \u0939\u0948\u0964
    \n(ii) \u0938\u0932\u094d\u092b\u0930 \u0921\u093e\u0907\u0911\u0915\u094d\u0938\u093e\u0907\u0921 \u0915\u0940 \u0938\u093e\u0928\u094d\u0926\u094d\u0930\u0924\u093e \u0915\u093f\u0924\u0928\u0947 \u0926\u093f\u0928 0.11 \u092d\u093e\u0917 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f \u092e\u093f\u0932\u093f\u092f\u0928 \u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0930\u0939\u0940?
    \n\"NCERT<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 6.<\/strong>
    \n\u0924\u0940\u0928 \u0938\u093f\u0915\u094d\u0915\u094b\u0902 \u0915\u094b \u090f\u0915 \u0938\u093e\u0925 30 \u092c\u093e\u0930 \u0909\u091b\u0932\u093e \u0917\u092f\u093e\u0964 \u092a\u094d\u0930\u0924\u094d\u092f\u0947\u0915 \u092c\u093e\u0930 \u091a\u093f\u0924 (Head) \u0906\u0928\u0947 \u0915\u0940 \u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928 \u092a\u094d\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0939\u0948:
    \n\"NCERT
    \n\u0909\u092a\u0930\u094d\u092f\u0941\u0915\u094d\u0924 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u090f\u0915 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u092c\u0928\u093e\u0907\u090f\u0964
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n\u091a\u093f\u0924 \u0906\u0928\u0947 \u0915\u0940 \u0928\u094d\u092f\u0942\u0928\u0924\u092e \u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e = 0 \u0914\u0930 \u0905\u0927\u093f\u0915\u0924\u092e \u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e = 3
    \n\"NCERT<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 7.<\/strong>
    \n50 \u0926\u0936\u092e\u0932\u0935 \u0938\u094d\u0925\u093e\u0928 \u0924\u0915 \u0936\u0941\u0926\u094d\u0927 \u03c0 \u0915\u093e \u092e\u093e\u0928 \u0928\u0940\u091a\u0947 \u0926\u093f\u092f\u093e \u0917\u092f\u093e \u0939\u0948 :
    \n3.14159265358979323846264338327950288419716939937510
    \n(i) \u0926\u0936\u092e\u0932\u0935 \u092c\u093f\u0928\u094d\u0926\u0941 \u0915\u0947 \u092c\u093e\u0926 \u0906\u0928\u0947 \u0935\u093e\u0932\u0947 0 \u0938\u0947 9 \u0924\u0915 \u0915\u0947 \u0905\u0902\u0915\u094b\u0902 \u0915\u093e \u090f\u0915 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u092c\u0928\u093e\u0907\u090f\u0964
    \n(ii) \u0938\u092c\u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u092c\u093e\u0930 \u0914\u0930 \u0938\u092c\u0938\u0947 \u0915\u092e \u092c\u093e\u0930 \u0906\u0928\u0947 \u0935\u093e\u0932\u0947 \u0905\u0902\u0915 \u0915\u094c\u0928-\u0915\u094c\u0928 \u0938\u0947 \u0939\u0948\u0902?
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n(i) 0 \u0938\u0947 9 \u0924\u0915 \u0915\u0947 \u0905\u0902\u0915\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940
    \n\"NCERT
    \n(ii) \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u0938\u0947 \u0938\u094d\u092a\u0937\u094d\u091f \u0939\u0948 \u0915\u093f \u0938\u092c\u0938\u0947 \u0915\u092e \u092c\u093e\u0930 \u0936\u0942\u0928\u094d\u092f \u0915\u093e \u0905\u0902\u0915 \u0914\u0930 \u0938\u092c\u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u092c\u093e\u0930 3 \u0935\u0947 9 \u0905\u0902\u0915 \u0906\u090f \u0939\u0948\u0902\u0964<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 8.<\/strong>
    \n\u0924\u0940\u0938 \u092c\u091a\u094d\u091a\u094b\u0902 \u0938\u0947 \u092f\u0939 \u092a\u0942\u091b\u093e \u0917\u092f\u093e \u0915\u093f \u092a\u093f\u091b\u0932\u0947 \u0938\u092a\u094d\u0924\u093e\u0939 \u0909\u0928\u094d\u0939\u094b\u0902\u0928\u0947 \u0915\u093f\u0924\u0928\u0947 \u0918\u0923\u094d\u091f\u094b\u0902 \u0924\u0915 \u091f\u0940\u0966\u0935\u0940\u0966 \u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u094b\u0917\u094d\u0930\u093e\u092e \u0926\u0947\u0916\u0947\u0964 \u092a\u094d\u0930\u093e\u092a\u094d\u0924 \u092a\u0930\u093f\u0923\u093e\u092e \u092f\u0947 \u0930\u0939\u0947 \u0939\u0948\u0902-
    \n\"NCERT
    \n(i) \u0935\u0930\u094d\u0917 \u091a\u094c\u0921\u093c\u093e\u0908 5 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u0914\u0930 \u090f\u0915 \u0935\u0930\u094d\u0917 \u0905\u0928\u094d\u0924\u0930\u093e\u0932 \u0915\u094b 5 – 10 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u0907\u0928 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u090f\u0915 \u0935\u0930\u094d\u0917\u0940\u0915\u0943\u0924 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0902\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u092c\u0928\u093e\u0907\u090f\u0964
    \n(ii) \u0915\u093f\u0924\u0928\u0947 \u092c\u091a\u094d\u091a\u094b\u0902 \u0928\u0947 \u0938\u092a\u094d\u0924\u093e\u0939 \u092e\u0947\u0902 15 \u092f\u093e \u0905\u0927\u093f\u0915 \u0918\u0923\u094d\u091f\u094b\u0902 \u0924\u0915 \u091f\u0947\u0932\u0940\u0935\u093f\u091c\u0928 \u0926\u0947\u0916\u093e?
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n(i) \u0928\u094d\u092f\u0942\u0928\u0924\u092e \u0918\u0923\u094d\u091f\u0947 = 1, \u0905\u0927\u093f\u0915\u0924\u092e \u0918\u0923\u094d\u091f\u0947 = 17
    \n\u0935\u0930\u094d\u0917 0 – 5, 5 – 10, 10 – 15 \u0935 15 – 20 \u0939\u094b\u0902\u0917\u0947\u0964
    \n\"NCERT
    \n(ii) \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u0938\u0947 \u0938\u094d\u092a\u0937\u094d\u091f \u0939\u0948 \u0915\u093f 2 \u092c\u091a\u094d\u091a\u094b\u0902 \u0928\u0947 15 \u0918\u0923\u094d\u091f\u0947 \u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u091f\u0940\u0966\u0935\u0940\u0966 \u0926\u0947\u0916\u093e\u0964<\/p>\n

    Ex 14.2 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924\u00a0\u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 9.<\/strong>
    \n\u090f\u0915 \u0915\u092e\u094d\u092a\u0928\u0940 \u090f\u0915 \u0935\u093f\u0936\u0947\u0937 \u092a\u094d\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0915\u0940 \u0915\u093e\u0930-\u092c\u0948\u091f\u094d\u0930\u0940 \u092c\u0928\u093e\u0924\u0940 \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938 \u092a\u094d\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0915\u0940 40 \u092c\u0948\u091f\u094d\u0930\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u091c\u0940\u0935\u0928-\u0915\u093e\u0932 (\u0935\u0930\u094d\u0937\u094b \u092e\u0947\u0902) \u092f\u0947 \u0930\u0939\u0947 \u0939\u0948\u0902-
    \n\"NCERT
    \n0.5 \u092e\u093e\u092a \u0915\u0947 \u0935\u0930\u094d\u0917 \u0905\u0928\u094d\u0924\u0930\u093e\u0932 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u0924\u0925\u093e \u0905\u0928\u094d\u0924\u0930\u093e\u0932 2 – 2.5 \u0938\u0947 \u092a\u094d\u0930\u093e\u0930\u092e\u094d\u092d \u0915\u0930\u0915\u0947 \u0907\u0928 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u090f\u0915 \u0935\u0930\u094d\u0917\u0940\u0915\u0943\u0924 \u092c\u093e\u0930\u092e\u094d\u092c\u093e\u0930\u0924\u093e \u092c\u0923\u094d\u091f\u0928 \u0938\u093e\u0930\u0923\u0940 \u092c\u0928\u093e\u0907\u090f\u0964
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n\"NCERT<\/p>\n

    \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928\u093e\u0935\u0932\u0940 14.3<\/strong><\/span><\/p>\n

    Ex 14.3 Class 9 \u0917\u0923\u093f\u0924 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 1.<\/strong>
    \n\u090f\u0915 \u0938\u0902\u0917\u0920\u0928 \u0928\u0947 \u092a\u0942\u0930\u0947 \u0935\u093f\u0936\u094d\u0935 \u092e\u0947\u0902 15 – 44 (\u0935\u0930\u094d\u0937\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902) \u0915\u0940 \u0906\u092f\u0941 \u0935\u093e\u0932\u0940 \u092e\u0939\u093f\u0932\u093e\u0913\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092c\u0940\u092e\u093e\u0930\u0940 \u0914\u0930 \u092e\u0943\u0924\u094d\u092f\u0941 \u0915\u0947 \u0915\u093e\u0930\u0923\u094b\u0902 \u0915\u093e \u092a\u0924\u093e \u0932\u0917\u093e\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0915\u093f\u090f \u0917\u090f \u0938\u0930\u094d\u0935\u0947\u0915\u094d\u0937\u0923 \u0938\u0947 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u0906\u0901\u0915\u0921\u093c\u0947 (% \u092e\u0947\u0902) \u092a\u094d\u0930\u093e\u092a\u094d\u0924 \u0915\u093f\u090f :
    \n\"NCERT
    \n(i) \u090a\u092a\u0930 \u0926\u0940 \u0917\u0908 \u0938\u0942\u091a\u0928\u093e\u0913\u0902 \u0915\u094b \u0906\u0932\u0947\u0916\u0940\u092f \u0930\u0942\u092a \u092e\u0947\u0902 \u0928\u093f\u0930\u0942\u092a\u093f\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964
    \n(ii) \u0915\u094c\u0928-\u0938\u0940 \u0905\u0935\u0938\u094d\u0925\u093e \u092a\u0942\u0930\u0947 \u0935\u093f\u0936\u094d\u0935 \u0915\u0940 \u092e\u0939\u093f\u0932\u093e\u0913\u0902 \u0915\u0947 \u0916\u0930\u093e\u092c \u0938\u094d\u0935\u093e\u0938\u094d\u0925\u094d\u092f \u0914\u0930 \u092e\u0943\u0924\u094d\u092f\u0941 \u0915\u093e \u092c\u0921\u093c\u093e \u0915\u093e\u0930\u0923 \u0939\u0948?
    \n(iii) \u0905\u092a\u0928\u0940 \u0905\u0927\u094d\u092f\u093e\u092a\u093f\u0915\u093e \u0915\u0940 \u0938\u0939\u093e\u092f\u0924\u093e \u0938\u0947 \u0910\u0938\u0947 \u0926\u094b \u0915\u093e\u0930\u0923\u094b\u0902 \u0915\u093e \u092a\u0924\u093e \u0932\u0917\u093e\u0928\u0947 \u0915\u093e \u092a\u094d\u0930\u092f\u093e\u0938 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964 \u091c\u093f\u0928\u0915\u0940 \u090a\u092a\u0930 (ii) \u092e\u0947\u0902 \u092e\u0941\u0916\u094d\u092f \u092d\u0942\u092e\u093f\u0915\u093e \u0930\u0939\u0940 \u0939\u094b\u0964
    \n\u0939\u0932-<\/strong>
    \n(i) \u0926\u0940 \u0917\u0908 \u0938\u0942\u091a\u0928\u093e\u0913\u0902 \u0915\u093e \u0906\u0932\u0947\u0916\u0940\u092f \u0928\u093f\u0930\u0942\u092a\u0923
    \n\"NCERT
    \n\u092c\u0928\u093e\u0928\u0947 \u0915\u0940 \u0935\u093f\u0927\u093f :<\/strong><\/p>\n

      \n
    1. X-\u0905\u0915\u094d\u0937 \u0935 Y-\u0905\u0915\u094d\u0937 \u0916\u0940\u0902\u091a\u093f\u090f\u0964<\/li>\n
    2. X-\u0905\u0915\u094d\u0937 \u092a\u0930 \u0909\u091a\u093f\u0924 \u0930\u093f\u0915\u094d\u0924 \u0938\u094d\u0925\u093e\u0928\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u092c\u0940\u091a \u0938\u092e\u093e\u0928 \u091a\u094c\u0921\u093c\u093e\u0908 \u0930\u0916\u0924\u0947 \u0939\u0941\u090f \u092e\u0939\u093f\u0932\u093e\u0913\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092c\u0940\u092e\u093e\u0930\u0940 \u0914\u0930 \u092e\u0943\u0924\u094d\u092f\u0941 \u0915\u0947 \u0915\u093e\u0930\u0923 \u092a\u094d\u0930\u0926\u0930\u094d\u0936\u093f\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964<\/li>\n
    3. Y-\u0905\u0915\u094d\u0937 \u092a\u0930 \u092c\u0940\u092e\u093e\u0930\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0915\u094b \u0909\u091a\u093f\u0924 \u092a\u0948\u092e\u093e\u0928\u093e \u0932\u0947\u0915\u0930 \u0905\u0902\u0915\u093f\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964 \u091a\u093f\u0924\u094d\u0930 \u092e\u0947\u0902 1 \u0938\u0947\u092e\u0940 = 2% \u092a\u0948\u092e\u093e\u0928\u0947 \u0938\u0947 \u092c\u0940\u092e\u093e\u0930\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u093e \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 (%) \u0905\u0902\u0915\u093f\u0924 \u0915\u093f\u092f\u093e \u0917\u092f\u093e \u0939\u0948\u0964<\/li>\n
    4. \u092a\u094d\u0930\u0924\u094d\u092f\u0947\u0915 \u0915\u093e\u0930\u0923 \u0915\u0947 \u0938\u093e\u092a\u0947\u0915\u094d\u0937 \u0909\u0938\u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0915\u094b \u090f\u0915 \u0910\u0938\u0947 \u0906\u092f\u0924 \u0926\u094d\u0935\u093e\u0930\u093e \u092a\u094d\u0930\u0926\u0930\u094d\u0936\u093f\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f \u091c\u093f\u0938\u0915\u0940 \u090a\u0901\u091a\u093e\u0908 \u092c\u0940\u092e\u093e\u0930\u0940 \u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0915\u094b \u0914\u0930 \u0938\u092e\u093e\u0928 \u091a\u094c\u0921\u093c\u093e\u0907\u092f\u093e\u0901 \u092c\u0940\u092e\u093e\u0930\u0940 \u0915\u094b \u0935\u094d\u092f\u0915\u094d\u0924 \u0915\u0930\u0947\u0902\u0964<\/li>\n
    5. \u0906\u092f\u0924\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u090a\u092a\u0930\u0940 \u091a\u094c\u0921\u093c\u093e\u0907\u092f\u094b\u0902 \u092a\u0930 \u0909\u0928\u0915\u0947 \u0926\u094d\u0935\u093e\u0930\u093e \u0935\u094d\u092f\u0915\u094d\u0924 \u092c\u0940\u092e\u093e\u0930\u0940 \u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0932\u093f\u0916 \u0926\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964\n