NCERT Solutions for Class 12 Geography<\/a>. Here we have given NCERT Solutions for Class 12 Geography India: People and Economy Chapter 3 Human Development. https:\/\/mcq-questions.com\/ncert-solutions-for-class-12-geography-india-people-and-economy-chapter-3-hindi\/<\/p>\n\u0905\u092d\u094d\u092f\u093e\u0938 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 (\u092a\u093e\u0920\u094d\u092f\u092a\u0941\u0938\u094d\u0924\u0915 \u0938\u0947)<\/strong><\/span><\/p>\n\u092a\u094d\u0930\u0966 1. \u0928\u0940\u091a\u0947 \u0926\u093f\u090f \u0917\u092f\u0947 \u091a\u093e\u0930 \u0935\u093f\u0915\u0932\u094d\u092a\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0947 \u0938\u0939\u0940 \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930 \u091a\u0941\u0928\u093f\u090f\u0964<\/strong> \n(i) \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0938\u0942\u091a\u0915\u093e\u0902\u0915 (2011) \u0915\u0947 \u0938\u0902\u0926\u0930\u094d\u092d \u092e\u0947\u0902 \u0935\u093f\u0936\u094d\u0935 \u0915\u0947 \u0926\u0947\u0936\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0940 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0947 \u0915\u094c\u0928-\u0938\u0940 \u0915\u094b\u091f\u093f \u0925\u0940?<\/strong> \n(\u0915) 126<\/strong> \n(\u0916) 134<\/strong> \n(\u0917) 128<\/strong> \n(\u0918) 129<\/strong> \n(ii) \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0938\u0942\u091a\u0915\u093e\u0902\u0915 \u092e\u0947\u0902 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u0938\u0947 \u0915\u093f\u0938 \u090f\u0915 \u0915\u0940 \u0915\u094b\u091f\u093f \u0909\u091a\u094d\u091a\u0924\u092e \u0939\u0948?<\/strong> \n(\u0915) \u0924\u092e\u093f\u0932\u0928\u093e\u0921\u0941<\/strong> \n(\u0916) \u092a\u0902\u091c\u093e\u092c<\/strong> \n(\u0917) \u0915\u0947\u0930\u0932<\/strong> \n(\u0918) \u0939\u0930\u093f\u092f\u093e\u0923\u093e<\/strong> \n(iii) \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0947 \u0915\u093f\u0938 \u090f\u0915 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u094d\u0924\u094d\u0930\u0940 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0924\u092e \u0939\u0948?<\/strong> \n(\u0915) \u091c\u092e\u094d\u092e\u0942 \u0914\u0930 \u0915\u0936\u094d\u092e\u0940\u0930<\/strong> \n(\u0916) \u0905\u0930\u0941\u0923\u093e\u091a\u0932 \u092a\u094d\u0930\u0926\u0947\u0936<\/strong> \n(\u0917) \u091d\u093e\u0930\u0916\u0902\u0921<\/strong> \n(\u0918) \u092c\u093f\u0939\u093e\u0930<\/strong> \n(iv) \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0947 \u0915\u093f\u0938 \u090f\u0915 \u092e\u0947\u0902 0-6 \u0906\u092f\u0941 \u0935\u0930\u094d\u0917 \u0915\u0947 \u092c\u091a\u094d\u091a\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0932\u093f\u0902\u0917 \u0905\u0928\u0941\u092a\u093e\u0924 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0924\u092e \u0939\u0948?<\/strong> \n(\u0915) \u0917\u0941\u091c\u0930\u093e\u0924<\/strong> \n(\u0916) \u0939\u0930\u093f\u092f\u093e\u0923\u093e<\/strong> \n(\u0917) \u092a\u0902\u091c\u093e\u092c<\/strong> \n(\u0918) \u0939\u093f\u092e\u093e\u091a\u0932 \u092a\u094d\u0930\u0926\u0947\u0936<\/strong> \n(v) \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u0915\u0947\u0902\u0926\u094d\u0930-\u0936\u093e\u0938\u093f\u0924 \u092a\u094d\u0930\u0926\u0947\u0936\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0947 \u0915\u093f\u0938 \u090f\u0915 \u0915\u0940 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u0909\u091a\u094d\u091a\u0924\u092e \u0939\u0948?<\/strong> \n(\u0915) \u0932\u0915\u094d\u0937\u0926\u094d\u0935\u0940\u092a<\/strong> \n(\u0916) \u091a\u0902\u0921\u0940\u0917\u0922\u093c<\/strong> \n(\u0917) \u0926\u092e\u0928 \u0914\u0930 \u0926\u0940\u0935<\/strong> \n(\u0918) \u0905\u0902\u0921\u092e\u093e\u0928 \u0914\u0930 \u0928\u093f\u0915\u094b\u092c\u093e\u0930 \u0926\u094d\u0935\u0940\u092a \u0938\u092e\u0942\u0939<\/strong><\/p>\n\u0909\u0924\u094d\u0924\u0930:<\/strong> \n(i) (\u0916) 134 \n(ii) (\u0917) \u0915\u0947\u0930\u0932 \u0964 \n(iii) (\u0918) \u092c\u093f\u0939\u093e\u0930\u0964 \n(iv) (\u0918) \u0939\u0930\u093f\u092f\u093e\u0923\u093e \n(v) (\u0915) \u0932\u0915\u094d\u0937\u0926\u094d\u0935\u0940\u092a\u0964<\/p>\n\u092a\u094d\u0930\u0966 2. \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930 \u0932\u0917\u092d\u0917 30 \u0936\u092c\u094d\u0926\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0926\u0940\u091c\u093f\u090f<\/strong> \n(i) \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0915\u094b \u092a\u0930\u093f\u092d\u093e\u0937\u093f\u0924 \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f\u0964<\/strong> \n\u0909\u0924\u094d\u0924\u0930:<\/strong> \u201c\u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938, \u0938\u094d\u0935\u0938\u094d\u0925 \u092d\u094c\u0924\u093f\u0915 \u092a\u0930\u094d\u092f\u093e\u0935\u0930\u0923 \u0938\u0947 \u0932\u0947\u0915\u0930 \u0906\u0930\u094d\u0925\u093f\u0915, \u0938\u093e\u092e\u093e\u091c\u093f\u0915 \u0914\u0930 \u0930\u093e\u091c\u0928\u0940\u0924\u093f\u0915 \u0938\u094d\u0935\u0924\u0902\u0924\u094d\u0930\u0924\u093e \u0924\u0915 \u0938\u092d\u0940 \u092a\u094d\u0930\u0915\u093e\u0930 \u0915\u0947 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u0932\u094d\u092a\u094b\u0902 \u0915\u094b \u0938\u092e\u094d\u092e\u093f\u0932\u093f\u0924 \u0915\u0930\u0924\u0947 \u0939\u0941\u090f \u0932\u094b\u0917\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0935\u093f\u0915\u0932\u094d\u092a\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u093f\u0938\u094d\u0924\u093e\u0930 \u0914\u0930 \u0909\u0928\u0915\u0947 \u0936\u093f\u0915\u094d\u0937\u093e, \u0938\u094d\u0935\u093e\u0938\u094d\u0925\u094d\u092f \u0938\u0947\u0935\u093e\u0913\u0902 \u0924\u0925\u093e \u0938\u0936\u0915\u094d\u0924\u0940\u0915\u0930\u0923 \u0915\u0947 \u0905\u0935\u0938\u0930\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u0943\u0926\u094d\u0927\u093f \u0915\u0940 \u092a\u094d\u0930\u0915\u094d\u0930\u093f\u092f\u093e \u0939\u0948\u0964” \n(ii) \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930\u0940 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915\u093e\u0902\u0936 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0915\u0947 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928 \u0938\u094d\u0924\u0930 \u0915\u0947 \u0926\u094b \u0915\u093e\u0930\u0923 \u092c\u0924\u093e\u0907\u090f\u0964<\/strong> \n\u0909\u0924\u094d\u0924\u0930:<\/strong> \u0926\u0947\u0936 \u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u092e\u0941\u0916 15 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930\u0940 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u092c\u093f\u0939\u093e\u0930, \u0905\u0938\u092e, \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930 \u092a\u094d\u0930\u0926\u0947\u0936, \u092e\u0927\u094d\u092f \u092a\u094d\u0930\u0926\u0947\u0936, \u0909\u0921\u093c\u0940\u0938\u093e, \u092a\u0936\u094d\u091a\u093f\u092e\u0940 \u092c\u0902\u0917\u093e\u0932 \u0935 \u0930\u093e\u091c\u0938\u094d\u0925\u093e\u0928 \u0910\u0938\u0947 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f \u0939\u0948\u0902 \u091c\u0939\u093e\u0901 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928 \u0938\u094d\u0924\u0930 \u092a\u0930 \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u092a\u094d\u0930\u092e\u0941\u0916 \u0915\u093e\u0930\u0923\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0935 \u0906\u0930\u094d\u0925\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0915\u093e \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928 \u0938\u094d\u0924\u0930 \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0905\u0932\u093e\u0935\u093e \u0938\u093e\u092e\u093e\u091c\u093f\u0915-\u0930\u093e\u091c\u0928\u0940\u0924\u093f\u0915 \u0935 \u0910\u0924\u093f\u0939\u093e\u0938\u093f\u0915 \u0915\u093e\u0930\u0923 \u092d\u0940 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930\u0926\u093e\u092f\u0940 \u0939\u0948\u0902\u0964 \n(iii) \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u092c\u091a\u094d\u091a\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0918\u091f\u0924\u0947 \u0932\u093f\u0902\u0917\u093e\u0928\u0941\u092a\u093e\u0924 \u0915\u0947 \u0926\u094b \u0915\u093e\u0930\u0923 \u092c\u0924\u093e\u0907\u090f\u0964<\/strong> \n\u0909\u0924\u094d\u0924\u0930:<\/strong> \u092d\u093e\u0930\u0924 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u094d\u0924\u094d\u0930\u0940 \u0932\u093f\u0902\u0917\u093e\u0928\u0941\u092a\u093e\u0924 \u0918\u091f \u0930\u0939\u093e \u0939\u0948, \u0935\u093f\u0936\u0947\u0937 \u0930\u0942\u092a \u0938\u0947 0-6 \u0906\u092f\u0941 \u0935\u0930\u094d\u0917 \u0915\u0947 \u092c\u091a\u094d\u091a\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u0902\u0917 \u0905\u0928\u0941\u092a\u093e\u0924 \u0915\u0947 \u0938\u0902\u092c\u0902\u0927 \u092e\u0947\u0902 \u092f\u0939 \u092c\u0939\u0941 \u0939\u0940 \u0905\u0935\u093e\u0902\u091b\u0928\u0940\u092f \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0915\u0947\u0930\u0932, \u091c\u0939\u093e\u0901 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u0930\u094d\u0935\u094b\u091a\u094d\u091a \u0939\u0948, \u0915\u0947 \u0905\u0932\u093e\u0935\u093e \u0938\u092d\u0940 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092c\u091a\u094d\u091a\u094b\u0902 \u0915\u094b \u0932\u093f\u0902\u0917 \u0905\u0928\u0941\u092a\u093e\u0924 \u0918\u091f\u093e \u0939\u0948\u0964 \u092a\u0902\u091c\u093e\u092c \u0935 \u0939\u0930\u093f\u092f\u093e\u0923\u093e \u091c\u0948\u0938\u0947 \u0935\u093f\u0915\u0938\u093f\u0924 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092f\u0939 \u0938\u092c\u0938\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915 \u091a\u093f\u0902\u0924\u093e\u091c\u0928\u0915 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f \u0939\u091c\u093e\u0930 \u092c\u093e\u0932\u0915\u094b\u0902 \u092a\u0930 800 \u0938\u0947 \u092d\u0940 \u0915\u092e \u092c\u093e\u0932\u093f\u0915\u093e\u092f\u0947\u0902 \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0932\u093f\u0902\u0917-\u0928\u093f\u0930\u094d\u0927\u093e\u0930\u0923 \u0915\u0940 \u0935\u0948\u091c\u094d\u091e\u093e\u0928\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0927\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u093e \u0909\u092a\u092f\u094b\u0917 \u0935 \u0938\u093e\u092e\u093e\u091c\u093f\u0915 \u0926\u0943\u0937\u094d\u091f\u093f\u0915\u094b\u0923 \u092a\u094d\u0930\u092e\u0941\u0916 \u0915\u093e\u0930\u0915 \u0939\u0948\u0902\u0964<\/p>\n\u092a\u094d\u0930\u0966 3. \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928\u0932\u093f\u0916\u093f\u0924 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930 \u0932\u0917\u092d\u0917 150 \u0936\u092c\u094d\u0926\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0926\u0947\u0902\u0964<\/strong> \n(i) \u092d\u093e\u0930\u0924 \u092e\u0947\u0902 2001 \u0915\u0947 \u0938\u094d\u0924\u094d\u0930\u0940 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0915\u0947 \u0938\u094d\u0925\u093e\u0928\u093f\u0915 \u092a\u094d\u0930\u093e\u0930\u0942\u092a\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0935\u093f\u0935\u0947\u091a\u0928\u093e \u0915\u0940\u091c\u093f\u090f \u0914\u0930 \u0907\u0938\u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930\u0926\u093e\u092f\u0940 \u0915\u093e\u0930\u0923\u094b\u0902 \u0915\u094b \u0938\u092e\u091d\u093e\u0907\u090f\u0964<\/strong> \n\u0909\u0924\u094d\u0924\u0930:<\/strong><\/p>\n\n\u092d\u093e\u0930\u0924 \u092e\u0947\u0902 (\u091c\u0928\u0917\u0923\u0928\u093e 2001 \u0915\u0947 \u0905\u0928\u0941\u0938\u093e\u0930) \u0915\u0941\u0932 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u0932\u0917\u092d\u0917 65.4 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0939\u0948 \u091c\u092c\u0915\u093f \u0938\u094d\u0924\u094d\u0930\u0940 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e 54, 16 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0939\u0948\u0964<\/li>\n \u0926\u0915\u094d\u0937\u093f\u0923 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u0905\u0927\u093f\u0915\u093e\u0902\u0936 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0915\u0941\u0932 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0914\u0930 \u092e\u0939\u093f\u0932\u093e \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0930\u093e\u0937\u094d\u091f\u094d\u0930\u0940\u092f \u0914\u0938\u0924 \u0938\u0947 \u090a\u0901\u091a\u0940 \u0939\u0948\u0964 \n\u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u094d\u092f\u093e\u092a\u0915 \u092a\u094d\u0930\u093e\u0926\u0947\u0936\u093f\u0915 \u0905\u0938\u092e\u093e\u0928\u0924\u093e \u092a\u093e\u0908 \u091c\u093e\u0924\u0940 \u0939\u0948\u0964<\/li>\n \u092f\u0939\u093e\u0901 \u092c\u093f\u0939\u093e\u0930 \u091c\u0948\u0938\u0947 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f \u092d\u0940 \u0939\u0948\u0902 \u091c\u0939\u093e\u0901 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u092c\u0939\u0941\u0924 \u0915\u092e 47.53% \u0939\u0948 \u0924\u0925\u093e \u0915\u0947\u0930\u0932 \u0914\u0930 \u092e\u093f\u091c\u094b\u0930\u092e \u091c\u0948\u0938\u0947 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f \u092d\u0940 \u0939\u0948\u0902 \u091c\u093f\u0928\u092e\u0947\u0902 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u0915\u094d\u0930\u092e\u0936\u0903 90.92% \u0914\u0930 88.49% \u0939\u0948\u0964<\/li>\n \u0938\u094d\u0925\u093e\u0928\u093f\u0915 \u092d\u093f\u0928\u094d\u0928\u0924\u093e\u0913\u0902 \u0915\u0947 \u0905\u0924\u093f\u0930\u093f\u0915\u094d\u0924 \u0917\u094d\u0930\u093e\u092e\u0940\u0923 \u0915\u094d\u0937\u0947\u0924\u094d\u0930\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902, \u0938\u094d\u0924\u094d\u0930\u093f\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902, \u0905\u0928\u0941\u0938\u0942\u091a\u093f\u0924 \u091c\u093e\u0924\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0935 \u0905\u0928\u0941\u0938\u0942\u091a\u093f\u0924 \u091c\u0928\u091c\u093e\u0924\u093f\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902, \u0915\u0943\u0937\u093f \u092e\u091c\u0926\u0942\u0930\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902, \u0924\u0925\u093e \u0939\u092e\u093e\u0930\u0947 \u0938\u092e\u093e\u091c \u0915\u0947 \u0905\u0928\u094d\u092f \u0938\u0940\u092e\u093e\u0902\u0924 \u0935\u0930\u094d\u0917\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0915\u093e \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u092c\u0939\u0941\u0924 \u0939\u0940 \u0915\u092e \u0939\u0948\u0964<\/li>\n \u092f\u0926\u094d\u092f\u092a\u093f \u0938\u0940\u092e\u093e\u0902\u0924 \u0935\u0930\u094d\u0917\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u094b\u0902 \u0915\u093e \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0938\u0941\u0927\u0930\u093e \u0939\u0948 \u092b\u093f\u0930 \u092d\u0940 \u0927\u0928\u0940 \u0914\u0930 \u0938\u0940\u092e\u093e\u0902\u0924 \u0935\u0930\u094d\u0917\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u091c\u0928\u0938\u0902\u0916\u094d\u092f\u093e \u0915\u0947 \u092c\u0940\u091a \u092f\u0939 \u0905\u0902\u0924\u0930 \u0938\u092e\u092f \u0915\u0947 \u0938\u093e\u0925 \u092c\u0922\u093c\u093e \u0939\u0948\u0964<\/li>\n<\/ul>\n(ii) \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 15 \u092a\u094d\u0930\u092e\u0941\u0916 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0915\u0947 \u0938\u094d\u0924\u0930\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0915\u093f\u0928 \u0915\u093e\u0930\u0915\u094b\u0902 \u0928\u0947 \u0938\u094d\u0925\u093e\u0928\u093f\u0915 \u092d\u093f\u0928\u094d\u0928\u0924\u093e \u0909\u0924\u094d\u092a\u0928\u094d\u0928 \u0915\u0940 \u0939\u0948?<\/strong> \n\u0909\u0924\u094d\u0924\u0930:<\/strong> \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0947 15 \u092a\u094d\u0930\u092e\u0941\u0916 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0915\u0947 \u0938\u094d\u0924\u0930\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u0938\u094d\u0925\u093e\u0928\u093f\u0915 \u092d\u093f\u0928\u094d\u0928\u0924\u093e \u0926\u0947\u0916\u0928\u0947 \u0915\u094b \u092e\u093f\u0932\u0924\u0940 \u0939\u0948\u0964 \u0907\u0928 \u092a\u0930\u093f\u0938\u094d\u0925\u093f\u0924\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0905\u0928\u0947\u0915 \u0938\u093e\u092e\u093e\u091c\u093f\u0915, \u0930\u093e\u091c\u0928\u0940\u0924\u093f\u0915, \u0906\u0930\u094d\u0925\u093f\u0915 \u0914\u0930 \u0910\u0924\u093f\u0939\u093e\u0938\u093f\u0915 \u0915\u093e\u0930\u0923 \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930\u0926\u093e\u092f\u0940 \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0915\u0947\u0930\u0932 \u0915\u0947 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0938\u0942\u091a\u0915\u093e\u0902\u0915 \u0915\u093e \u0909\u091a\u094d\u091a\u0924\u092e \u092e\u0942\u0932\u094d\u092f, \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930, \u0936\u0924-\u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924 \u0915\u0947 \u0906\u0938\u092a\u093e\u0938 (90.92 \u092a\u094d\u0930\u0924\u093f\u0936\u0924) \u092a\u094d\u0930\u093e\u092a\u094d\u0924 \u0915\u0930\u0928\u0947 \u0915\u0947 \u0932\u093f\u090f \u0915\u093f\u090f \u0917\u090f \u092a\u094d\u0930\u092d\u093e\u0935\u0940 \u0915\u093e\u0930\u094d\u092f\u0936\u0940\u0932\u0924\u093e \u0915\u0947 \u0915\u093e\u0930\u0923 \u0939\u0948\u0964 \n\u0907\u0938\u0915\u0947 \u0935\u093f\u092a\u0930\u0940\u0924 \u092c\u093f\u0939\u093e\u0930, \u092e\u0927\u094d\u092f \u092a\u094d\u0930\u0926\u0947\u0936, \u0909\u0921\u093c\u0940\u0938\u093e, \u0905\u0938\u092e \u0914\u0930 \u0909\u0924\u094d\u0924\u0930 \u092a\u094d\u0930\u0926\u0947\u0936 \u091c\u0948\u0938\u0947 \u0928\u093f\u092e\u094d\u0928 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0935\u093e\u0932\u0947 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f \u0939\u0948\u0902\u0964 \u0927\u094d\u092f\u093e\u0928 \u0930\u0939\u0947 \u0909\u091a\u094d\u091a\u0924\u0930 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u0926\u0930\u094d\u0936\u093e\u0928\u0947 \u0935\u093e\u0932\u0947 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u092e\u0947\u0902 \u092a\u0941\u0930\u0941\u0937 \u0914\u0930 \u0938\u094d\u0924\u094d\u0930\u0940 \u0938\u093e\u0915\u094d\u0937\u0930\u0924\u093e \u0926\u0930 \u0915\u0947 \u092c\u0940\u091a \u0915\u092e \u0905\u0902\u0924\u0930 \u092a\u093e\u092f\u093e \u0917\u092f\u093e \u0939\u0948\u0964 \u0936\u0948\u0915\u094d\u0937\u093f\u0915 \u0909\u092a\u0932\u092c\u094d\u0927\u093f\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u0905\u0924\u093f\u0930\u093f\u0915\u094d\u0924 \u0906\u0930\u094d\u0925\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u092d\u0940 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0938\u0942\u091a\u0915\u093e\u0902\u0915 \u092a\u0930 \u0938\u093e\u0930\u094d\u0925\u0915 \u092a\u094d\u0930\u092d\u093e\u0935 \u0921\u093e\u0932\u0924\u093e \u0939\u0948\u0964 \u0906\u0930\u094d\u0925\u093f\u0915 \u0926\u0943\u0937\u094d\u091f\u093f \u0938\u0947 \u0935\u093f\u0915\u0938\u093f\u0924 \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u092e\u093e\u0928\u0935 \u0935\u093f\u0915\u093e\u0938 \u0938\u0942\u091a\u0915\u093e\u0902\u0915 \u0915\u093e \u092e\u0942\u0932\u094d\u092f \u0905\u0928\u094d\u092f \u0930\u093e\u091c\u094d\u092f\u094b\u0902 \u0915\u0940 \u0924\u0941\u0932\u0928\u093e \u092e\u0947\u0902 \u090a\u0901\u091a\u093e \u0939\u0948\u0964 \u0909\u092a\u0928\u093f\u0935\u0947\u0936 \u0915\u093e\u0932 \u092e\u0947\u0902 \u0935\u093f\u0915\u0938\u093f\u0924 \u092a\u094d\u0930\u093e\u0926\u0947\u0936\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0915\u0943\u0924\u093f\u092f\u093e\u0901 \u0914\u0930 \u0938\u093e\u092e\u093e\u091c\u093f\u0915 \u0935\u093f\u0937\u092e\u0924\u093e\u090f\u0901 \u0905\u092c \u092d\u0940 \u092d\u093e\u0930\u0924 \u0915\u0940 \u0905\u0930\u094d\u0925\u0935\u094d\u092f\u0935\u0938\u094d\u0925\u093e, \u0930\u093e\u091c\u0924\u0902\u0924\u094d\u0930 \u0935 \u0938\u092e\u093e\u091c \u092e\u0947\u0902 \u092e\u0939\u0924\u094d\u0924\u094d\u0935\u092a\u0942\u0930\u094d\u0923 \u092d\u0942\u092e\u093f\u0915\u093e \u0928\u093f\u092d\u093e \u0930\u0939\u0940 \u0939\u0948\u0902\u0964<\/p>\nHope given\u00a0NCERT Class 12 Geography Solutions Chapter 3\u00a0are helpful to complete your homework.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
NCERT Solutions for Class 12 Geography India: People and Economy Chapter 3 Human Development (Hindi Medium) These Solutions are part of\u00a0NCERT Solutions for Class 12 Geography. Here we have given NCERT Solutions for Class 12 Geography India: People and Economy Chapter 3 Human Development. https:\/\/mcq-questions.com\/ncert-solutions-for-class-12-geography-india-people-and-economy-chapter-3-hindi\/ \u0905\u092d\u094d\u092f\u093e\u0938 \u092a\u094d\u0930\u0936\u094d\u0928 (\u092a\u093e\u0920\u094d\u092f\u092a\u0941\u0938\u094d\u0924\u0915 \u0938\u0947) \u092a\u094d\u0930\u0966 1. \u0928\u0940\u091a\u0947 \u0926\u093f\u090f \u0917\u092f\u0947 \u091a\u093e\u0930 …<\/p>\n
NCERT Solutions for Class 12 Geography India: People and Economy Chapter 3 Human Development (Hindi Medium)<\/span> Read More »<\/a><\/p>\n","protected":false},"author":5,"featured_media":6843,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"site-sidebar-layout":"default","site-content-layout":"default","ast-main-header-display":"","ast-hfb-above-header-display":"","ast-hfb-below-header-display":"","ast-hfb-mobile-header-display":"","site-post-title":"","ast-breadcrumbs-content":"","ast-featured-img":"","footer-sml-layout":"","theme-transparent-header-meta":"default","adv-header-id-meta":"","stick-header-meta":"","header-above-stick-meta":"","header-main-stick-meta":"","header-below-stick-meta":"","spay_email":""},"categories":[3],"tags":[],"yoast_head":"\nNCERT Solutions for Class 12 Geography India: People and Economy Chapter 3 Human Development (Hindi Medium) - MCQ Questions<\/title>\n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n \n\t \n\t \n \n \n \n \n\t \n\t \n\t \n