Author name: Prasanna

Students who are searching for NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 10 भूकंपविभीषिका with Answers Pdf free download can refer to this page thoroughly. Because here we have compiled a list of MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers. So, Plan your Exam Preparation accordingly with the भूकंपविभीषिका Class 10 MCQs Questions with Answers PDF. Also, you can practice and test your subject knowledge by solving these भूकंपविभीषिका objective questions.

भूकंपविभीषिका Class 10 MCQs Questions with Answers

Practicing the Class 10 Sanskrit Chapter 10 MCQ with Answers aids students to learn all the fundamental concepts and prepare effectively for the exams. MCQ of भूकंपविभीषिका Class 10 with Answers are prepared based on the latest exam pattern & CBSE guidelines.

Here are the links available online for Free Download of Class 10 Sanskrit भूकंपविभीषिका MCQ Multiple Choice Questions with Answers PDF.

गद्यांशान् पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत

एकोत्तर द्विसहस्रख्रीष्टाब्दे (2001 ईस्वीये वर्षे) गणतन्त्र-दिवस-पर्वणि यदा समग्रमपि भारतराष्ट्र नृत्य-गीतवादित्राणाम् उल्लासे मग्नमासीत् तदाकस्मादेव गुर्जर- राज्यं पर्याकुलं, विपर्यस्तम्, क्रन्दनविकलं, विपन्नञ्च जातम्। भूकम्पस्य दारुण- विभीषिका समस्तमपि गुर्जरक्षेत्रं विशेषेण च कच्छजनपदं ध्वंसावशेषु परिवर्तितवती। भूकम्पस्य केन्द्रभूतं भुजनगरं तु मृत्तिकाक्रीडनकमिव खण्डखण्डम् जातम्। बहुभूमिकानि भवनानि क्षणेनैव धराशायीनि जातानि। उत्खाता विद्युद्दीपस्तम्भाः। विशीर्णाः गृहसोपान-मार्गाः। फालद्वये विभक्ता भूमिः। भूमिग दुपरि निस्सरन्तीभिः दुर्वार-जलधाराभिः महाप्लावनदृश्यम् उपस्थितम्। सहस्त्रमिता: प्राणिनस्तु क्षणेनैव मृताः। ध्वस्तभवनेषु सम्पीडिता सहस्रशोऽन्ये सहायतार्थं करुणकरुणं क्रन्दन्ति स्म। हा दैव! क्षुत्क्षामकण्ठाः मृतप्रायाः केचन शिशवस्तु ईश्वरकृपया एव द्वित्राणि दिनानि जीवनं धारितवन्तः।

Question 1.
भूकम्पः कुत्र अभवत्?

Answer

Answer: गुर्जरराज्ये

---

Question 2.
कस्याः क्रीडनकमिव भुजनगरं खण्डम् जातम्?

Answer

Answer: मृत्तिकायाः

---

Question 3.
भूकम्पस्य केन्द्रभूतं भुजनगरे किम् किम् अभवत्?

Answer

Answer: भूकम्पस्य केन्द्रभूतं भुजनगरे तु मृतिकाक्रीडनकमिव खण्डखण्डम् जातम्। बहुभूमिकानि भवनानि क्षणेनैव धराशायीनि जातानि। उत्खाता विद्युद्दीपस्तम्भाः।

---

Question 4.
‘भवनानि’ इति विशेष्यपदस्य विशेषणपदं किम्?

Answer

Answer: बहुभूमिकानि

---

Question 5.
‘आसीत्’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?

Answer

Answer: भारत

---

Question 6.
अस्मिन् गद्यांशे सम्बोधन पदं किम् प्रयुक्तम्।

Answer

Answer: हा दैव!

---

इयमासीत् भैरवविभीषिका कच्छ-भूकम्पस्य। पञ्चोत्तर-द्विसहमख्रीष्टाब्दे (2005 ईस्वीये वर्षे) अपि कश्मीर-प्रान्ते पाकिस्तान देशे च धरायाः महम्कम्पनं जातम्। यस्मात्कारणात् लक्षपरिमिताः जनाः अकालकालकवलिताः। पृथ्वी कस्मात्प्रकम्पते वैज्ञानिकाः इति विषये कथयन्ति यत् पृथिव्या अन्तर्गर्भे विद्यमानाः बृहत्यः पाषाण-शिला यदा संघर्षणवशात् त्रुट्यन्ति तदा जायते भीषणं संस्खलनम्, संस्खलनजन्यं कम्पनञ्च। तदैव भयावहकम्पनं धरायाः उपरितलमप्यागत्य महाकम्पनं जनयति येन महाविनाशदृश्यं समुत्पद्यते।

Question 1.
‘वैज्ञानिकाः’ कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?
(क) पृथिव्या
(ख) कथयन्ति
(ग) अन्तर्गर्भे
(घ) इति

Answer

Answer: (ख) कथयन्ति

---

Question 2.
‘मृताः’ इत्यर्थे किं पदं प्रयुक्तम्?
(क) जनाः
(ख) कालकवलिताः
(ग) परिमिताः
(घ) पृथ्वी

Answer

Answer: (ख) कालकवलिताः

---

Question 3.
‘जनाः’ इति विशेष्यपदस्य विशेषणपदं किम्?
(क) कालकवलिताः
(ख) लक्षपरिमिताः
(ग) विद्यमानाः
(घ) वैज्ञानिका

Answer

Answer: (ख) लक्षपरिमिताः

---

Question 4.
कच्छ-भूकम्पस्य विभीषिका कीदृशी आसीत्?

Answer

Answer: भैरव

---

Question 5.
धरायाः महत्कम्पनं कुत्र जातम्?

Answer

Answer: कश्मीरप्रान्ते

---

Question 6.
पृथ्वी कस्मात् प्रकम्पते इति विषये वैज्ञानिकाः किम् कथयन्ति?

Answer

Answer: पृथ्वी कस्मात् प्रकम्पते इति विषये वैज्ञानिकाः कथयन्ति यत् पृथिव्या अन्तर्गर्भे विद्यमानाः बृहत्यः पाषाणशिला यदा संघर्षणवशात् त्रुट्यन्ति तदा भीषणं संस्खलनम् जायते, संस्खलनजन्यं कम्पनञ्च।

---

ज्वालामुखपर्वतानां विस्फोटैरपि भूकम्पो जायत इति कथयन्ति भूकम्पविशेषज्ञाः। पृथिव्याः गर्भे विद्यमानोऽग्निर्यदा खनिजमृत्तिकाशिलादिसञ्चयं क्वथयति तदा तत्सर्वमेव लावारसताम् उपेत्य दुर्वारगत्या धरा पर्वतं वा विदार्य बहिर्निष्क्रामति। धूमभस्मावृतं जायते तदा गगनम्। सेल्सियश-ताप-मात्राया अष्टशताङ्कतामुपगतोऽयं लावारसो यदा नदीवेगेन प्रवहति तदा पार्श्वस्थग्रामा नगराणि वा तदुदरे क्षणेनैव समाविशन्ति। निहन्यन्ते च विवशाः प्राणिनः। ज्वालामुगिरन्त एते पर्वता अपि भीषणं भूकम्पं जनयन्ति।

Question 1.
केषाम् विस्फोटैः भूकम्पो जायते?

Answer

Answer: ज्वालामुखपर्वतानां

---

Question 2.
ज्वालामुखपर्वतानां कृते के कथयन्ति?

Answer

Answer: भूकम्पविशेषज्ञाः

---

Question 3.
ज्वालामुखपर्वतानां कृते भूकम्प विशेषज्ञाः किम् कथयन्ति?

Answer

Answer: ज्वालामुखपर्वतानां कृते भूकम्पविशेषज्ञाः कथयन्ति यत् पृथिव्याः गर्भे विद्यमानोऽग्निर्यद। खनिजमृत्तिकाशिलादि सञ्चयं क्वथयति तदा तत्सर्वमेव लावारसताम् उपेत्यर्वारगत्या धरा पर्वतं वा विदार्य बहिर्निष्क्रामति।

---

Question 4.
‘भूकम्पविशेषज्ञाः’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: कथयन्ति

---

Question 5.
‘अन्तः’ इतिपदस्य विपर्ययपदं किं प्रयुक्तम्?

Answer

Answer: बहिः

---

Question 6.
‘विवशाः’ इति विशेषणपदस्य विशेष्यपदं किम्?

Answer

Answer: प्राणिनः।

---

यद्यपि दैवः प्रकोपो भूकम्पो नाम, तस्योपशमनस्य न कोऽपि स्थिरोपायो दृश्यते। प्रकृति समक्षमद्यापि विज्ञानगर्वितो मानवः वामनकल्प एव तथापि भूकम्परहस्यज्ञाः कश्चयन्ति यत् बहुभूमिकभवननिर्माणं न करणीयम्। तटबन्धं निर्माय बृहन्मानं नदीजलमपि नैकस्मिन् स्थले पुञ्जीकरणीयम् अन्यथा असन्तुलनवशाद् भूकम्पस्सम्भवति। वस्तुतः शान्तानि एव पञ्चतत्त्वानि क्षितिजलपावकसमीरगगनानि भूतलस्य योगक्षेमाभ्यां कल्पन्ते। अशान्तानि खलु तान्येव महाविनाशम् उपस्थापयन्ति।

Question 1.
‘करणीयम्’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) भवननिर्माणं
(ख) निर्माय
(ग) तटबन्धं
(घ) मानव

Answer

Answer: (क) भवननिर्माणं

---

Question 2.
‘विज्ञानगर्वितः’ इति विशेषणपदस्य विशेष्यपदं किम्?
(क) वामनकल्पः
(ख) मानवः
(ग) कोऽपि
(घ) प्रकृतिः

Answer

Answer: (ख) मानवः

---

Question 3.
भूकम्परहस्यज्ञाः इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?
(क) वस्तुतः
(ख) कथयन्ति
(ग) करणीयम्
(घ) निर्माय

Answer

Answer: (ख) कथयन्ति

---

Question 4.
कस्य प्रकोपस्य नाम भूकम्पः जायते?

Answer

Answer: दैवस्य

---

Question 5.
कस्य स्थिरोपायो न दृश्यते?

Answer

Answer: भूकम्पस्य

---

Question 6.
भूकम्परहस्यज्ञाः किम् कथयन्ति?

Answer

Answer: पभूकम्परहस्यज्ञाः कथयन्ति यत् बहुभूमिकभवन-निर्माणं न करणीयम्। तटबन्ध निर्माय बृहन्मानं नदीजलमपि न एकस्मिन् स्थले पुञ्जीकरणीयम् अन्यथा असन्तुलनवशात् भूकम्पः सम्भवति।

---

रेखातिपदम् प्रश्ननिर्माणं कुरुत

(क) भारतराष्ट्रं नृत्य-गीतवादित्राणाम् उल्लासे मग्नमासीत्।
(ख) गुर्जर-राज्यं पर्याकुलं विपन्नञ्च जातम्।
(ग) भुजनगरं तु मृत्तिकाक्रीडनकमिव खण्डरखण्डम् जातम्।
(घ) बहुभूमिकानि भवनानि धराशायीनि जातानि।
(ङ) भूमिग दुपरि निस्सरन्तीभिः दुर्वार-जलधाराभिः महाप्लावनदृय॑म् उपस्थितम्।
(च) ज्वालामुखपर्वतानां विस्फोटैरपि भूकम्पो जायते।
(छ) भूकम्पविशेषज्ञाः इति कथयन्ति।
(ज) प्रकृति समक्षमद्यापि विज्ञानगर्वितो मानवः वामनकल्प अभवत्।
(झ) पाकिस्तानदेशे धरायाः महत्कम्पनं जातम्।
(ञ) पाषाणशिला संघर्षणवशात् त्रुट्यन्ति।
(ट) निहन्यन्ते च विवशाः प्राणिनः।
(ठ) अनेके भूकम्परहस्यज्ञाः कथयन्ति।
(ड) लक्षपरिमिताः जनाः अकालकालकवलिताः अभवन्।
(ढ) सम्पीडिताः सहायतार्थम् करुणकरुणं क्रन्दन्ति स्म।

Answer

Answer:
(क) कस्मिन्
(ख) कीदृशम्
(ग) कीदृशमिव
(घ) कीदृशानि
(ङ) काभिः
(च) केषाम्
(छ) के
(ज) कीदृशः
(झ) कस्याः
(ञ) कस्मात्
(ट) कीदृशाः
(ठ) के
(ड) के
(ढ) किमर्थम्

---

उचितं उत्तराणि चित्वा प्रश्ननिर्माणं कुरुत

Question 1.
ज्वालामुगिरन्तः एते पर्वता अपि भीषणं भूकम्पं जनयन्ति।
(i) किम्
(ii) कम्
(iii) कीदृशम्
(iv) काम

Answer

Answer: (iii) कीदृशम्

---

Question 2.
नद्याः जलम् एकस्मिन् स्थले न पुञ्जी कारणीयम्।।
(i) कस्याः
(ii) का
(iii) किम्
(iv) कम्

Answer

Answer: (i) कस्याः

---

Question 3.
पृथिव्याः गर्भे विद्यमानोऽग्निः क्वथयति।
(i) का
(ii) कस्याम्
(iii) कस्याः
(iv) किम्

Answer

Answer: (iii) कस्याः

---

Question 4.
शिशवः तु द्वित्राणि दिनानि जीवनं धारितवन्तः।
(i) कति
(ii) कानि
(ii) कीदृशानि
(iv) कान्

Answer

Answer: (i) कति

---

Question 5.
सहस्रमिताः प्राणिनः तु क्षणनैव मृताः।
(i) काः
(ii) के
(iii) कति
(iv) कीदृशाः

Answer

Answer: (iii) कति

---

Question 6.
कश्मीरप्रान्ते धरायाः महत्कम्पनं जातम्।
(i) कुत्र
(ii) के
(iii) काः
(iv) कीदृशे

Answer

Answer: (i) कुत्र

---

Question 7.
उत्खाता विद्युद्दीपस्तम्भाः।
(i) का
(ii) के
(iii) कीदृशाः
(iv) कथम्

Answer

Answer: (ii) के

---

Question 8.
भूमिः फालडये विभक्ता आसीत्।
(i) कः
(ii) काः
(iii) का
(iv) की

Answer

Answer: (iii) का

---

Question 9.
लक्षपरिमिताः जनाः अकालकालकवालिताः।
(i) कति
(ii) काः
(iii) के
(iv) कीदृशाः

Answer

Answer: (i) कति

---

Question 10.
असन्तुलनवशात् भूकम्पः सम्भवति।
(i) कस्मात्
(ii) कात्
(iii) कस्मै
(iv) के

Answer

Answer: (i) कस्मात्

---

अधोलिखिपदानां तेषाम् पर्यायपदानि सह मेलनम् कुरुत

पदानि – पर्यायपदानि
(क) धरायाः – विपत्तियुक्तम्
(ख) उपरि – अभवत्
(ग) समग्रम् – गुजरात
(घ) मग्नाः – पतितानि
(ङ) अकस्मात् – दिवंगताः मृताः
(च) विपन्नम् – लीनाः
(छ) जातम् – विशालः
(ज) गुर्जर – सहसा
(झ) धराशायीनि – शान्तेः
(ञ) कालकवलिताः – भूमेः
(ट) बृहत्यः – उच्चैः
(ठ) दैवः – सकलम्
(ड) अपशमनस्य – पृथ्वी
(ढ) क्षिति – भाग्यः
(ण) भूकम्पः – अग्निः, अनलः
(त) जल – वायुः, अनिलः
(थ) पावक – ख, आकाशः
(द) समीर – नद्याः, जलम्
(ध) गगन – भुवः, कम्पन्नः
(न) नदीजलम् – नीरः, तोय

Answer

Answer:
पदानि – पर्यायपदानि
(क) धरायाः – भूमेः
(ख) उपरि – उच्चैः
(ग) समग्रम् – सकलम्
(घ) मग्नाः – लीनाः
(ङ) अकस्मात् – सहसा
(च) विपन्नम् – विपत्तियुक्तम्
(छ) जातम् – अभवत्
(ज) गुर्जर – गुजरात
(झ) धराशायीनि – पतितानि
(ञ) कालकवलिताः – दिवंगताः मृताः
(ट) बृहत्यः – विशालः
(ठ) दैवः – भाग्यः
(ड) अपशमनस्य – शान्तेः
(ढ) क्षिति – पृथ्वी
(ण) भूकम्पः – भुवः, कम्पन्नः
(त) जल – नीरः, तोय
(थ) पावक – अग्निः, अनलः
(द) समीर – वायुः, अनिलः
(ध) गगन – ख, आकाशः
(न) नदीजलम् – नद्याः, जलम्

---

अधोलिखितपदानां तेषाम् विपर्ययपदानि सह मेलनं कुरुत

पदानि – विपर्ययपदानि
(क) पार्श्वम् – दूरं गत्वा
(ख) नगरम् – अजातम्
(ग) निहन्यन्ते – आकाश
(घ) गगनम् – मृत्युः
(ङ) उपेत्य – जीवनप्रायः
(च) जातम् – अधः
(छ) पृथ्वी – दूरम्
(ज) जीवनम् – ग्रामम्
(झ) मृतप्रायाः – नियन्ते
(ञ) उपरि – धरा
(ट) निस्सरन्ती – हसन्तिः
(ठ) उपस्थितम् – अन्तः
(ड) क्रन्दन्ति – तिष्ठति
(ढ) बहिः – प्रविशन्ति
(ण) प्रवहति – अनुपस्थितम्

Answer

Answer:
पदानि – विपर्ययपदानि
(क) पार्श्वम् – दूरम्
(ख) नगरम् – ग्रामम्
(ग) निहन्यन्ते – म्रियन्ते
(घ) गगनम् – धरा
(ङ) उपेत्य – दूरं गत्वा
(च) जातम् – अजातम्
(छ) पृथ्वी – आकाश
(ज) जीवनम् – मृत्युः
(झ) मृतप्रायाः – जीवनप्रायः
(ब) उपरि – अधः
(ट) निस्सरन्ती – प्रविशन्ति
(ठ) उपस्थितम् – अनुपस्थितम्
(ड) क्रन्दन्ति – हसन्तिः
(ढ) बहिः – अन्तः
(ण) प्रवहति – तिष्ठति

---

We think the shed NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 10 भूकंपविभीषिका with Answers Pdf free download will benefit you to the fullest. For any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit भूकंपविभीषिका MCQs Multiple Choice Questions with Answers, share with us via the below comment box and we’ll reply back to you at the earliest possible.

Students who are searching for NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 12 अनयोक्त्यः with Answers Pdf free download can refer to this page thoroughly. Because here we have compiled a list of MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers. So, Plan your Exam Preparation accordingly with the अनयोक्त्यः Class 10 MCQs Questions with Answers PDF. Also, you can practice and test your subject knowledge by solving these अनयोक्त्यः objective questions.

अनयोक्त्यः Class 10 MCQs Questions with Answers

Practicing the Class 10 Sanskrit Chapter 12 MCQ with Answers aids students to learn all the fundamental concepts and prepare effectively for the exams. MCQ of अनयोक्त्यः Class 10 with Answers are prepared based on the latest exam pattern & CBSE guidelines.

Here are the links available online for Free Download of Class 10 Sanskrit अनयोक्त्यः MCQ Multiple Choice Questions with Answers PDF.

निम्नलिखितान् श्लोकान् पठित्वा तदाधारितानां प्रश्नानामुत्तराणि लिखत

एकेन राजहंसेन या शोभा सरसो भवेत।
न सा बकसहस्रेण परितस्तीरवासिना॥

Question 1.
कति राजहंसेन सरसः शोभा भवति?

Answer

Answer: एकेन

---

Question 2.
केन सरसः शोभा भवति?

Answer

Answer: राजहंसेन

---

Question 3.
केन सरसः शोभा न भवति?

Answer

Answer: परितः तीरवासिना बकसहस्रेण सरसः शोभा न भवति।

---

Question 4.
‘एकेन राजहंसेन’ अनयोः पदयोः विशेषणपदं किमस्ति?

Answer

Answer: एकेन

---

Question 5.
श्लोकस्य ‘शोभा’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: भवेत्

---

Question 6.
श्लोके ‘सा’ इत्यस्य विशेषणस्य विशेष्यः कः?

Answer

Answer: शोभा

---

भुक्ता मृणालपटली भवता निपीता
न्यम्बूनि यत्र नलिनानि निषेवितानि।
रे राजहंस! वद तस्य सरोवरस्य,
कृत्येन केन भवितासि कृतोपकारः॥

Question 1.
‘यत्र भवता मृणालपाटली भुक्ता’। अत्र कर्तृपदं किम्?
(क) यत्र
(ख) भवता
(ग) भुक्ता
(घ) मृणालपाटली

Answer

Answer: (ख) भवता

---

Question 2.
श्लोके ‘केन कृत्येन’ अतयोः पदयोः विशेषणपदं किमस्ति?
(क) केन
(ख) किम्
(ग) कृत्येन
(घ) कृत्यम्

Answer

Answer: (क) केन

---

Question 3.
अस्मिन् श्लोके ‘जलानि’ पदस्य कः पर्यायः आगतः?
(क) नलिनानि
(ख) निपीतानि
(ग) अम्बूनि
(घ) निषेवितानि

Answer

Answer: (ग) अम्बूनि

---

Question 4.
राजहंसः कां भुनक्ति?

Answer

Answer: मृणालपाटलीम्

---

Question 5.
कः सरोवरस्य कृतोपारकः भवति?

Answer

Answer: राजहंसः सरोवरस्य कृतोपकारकः भवति।

---

तोयैरल्यैरपि करुणया भीमभानौ निदाघे,
मालाकार! व्यरचि भवता या तरोरस्य पुष्टिः।
सा किं शक्या जनयितुमिह प्रावृषेण्येन वारां,
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन॥

Question 1.
कः भीमभानौ निदाघे तरोः पुष्टिम् व्यरचयति?

Answer

Answer: मालाकारः

---

Question 2.
मालाकारः कति जलैः तरोः पुष्टिं करोति?

Answer

Answer: अल्पैः।।

---

Question 3.
वारिदेन का कर्तम् न शक्या अस्ति?

Answer

Answer: वारिदेन इह जनयितुं पुष्टिं कर्तुं न शक्या अस्ति।

---

Question 4.
श्लोके ‘तोयैः’ इति विशेष्य पदस्य विशेषणं किमस्ति?

Answer

Answer: अल्पैः

---

Question 5.
‘भवता करुणया अस्य …….. अत्र ‘भवता’ पदं कस्मै आगतम्?

Answer

Answer: मालाकाराय

---

Question 6.
अस्मिन् श्लोके ‘वृक्षस्य’ इति पदस्य कः पर्यायः आगतः?

Answer

Answer: तरोः

---

आपेदिरेऽम्बरपथं परितः पतङ्गाः,
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो,
मीनो नु हन्त कतमां गतिमभ्युपैतु॥

Question 1.
श्लोके ‘कतमां गतिम्’ पदयोः कः विशेष्यः वर्तते?
(क) गतिः
(ख) कतमा
(ग) कतमां
(घ) गतिम्

Answer

Answer: (घ) गतिम्

---

Question 2.
अत्र श्लोके ‘आपेदिरे’ इति क्रियायाः कर्तृपदं किम्?
(क) परितः
(ख) पतङ्गाः
(ग) अम्बरपथम्
(घ) पथम्

Answer

Answer: (ख) पतङ्गाः

---

Question 3.
‘सरः त्वयि सङ्कोचम्’। अत्र ‘त्वयि’ पदं कस्मै आगतम्?
(क) सरसे
(ख) मीनाय
(ग) भृङ्गेभ्यः
(घ) पतङ्गेभ्यः

Answer

Answer: (क) सरसे

---

Question 4.
परितः पतङ्गाः कुत्र (कम्) आपेदिरे?

Answer

Answer: अम्बरपथम्

---

Question 5.
के रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते?

Answer

Answer: भृङ्गाः

---

Question 6.
सरः सङ्कोचम् अञ्चति कः कतमां गतिम् अभ्युपैतु?

Answer

Answer: सरः सङ्कोचम् अञ्चति दीनदीनः मीनः कतमा गतिम् अभ्युपैतु।

---

एक एव खगो मानी वने वसति चातकः।
पिपासितो वा म्रियते याचते वा पुरन्दरम्॥

Question 1.
चातकः कीदृशः खगः वर्तते?

Answer

Answer: मानी

---

Question 2.
कः वने वसति?

Answer

Answer: चातक:

---

Question 3.
कीदृशः चातकः म्रियते?

Answer

Answer: पिपासितः चातक: म्रियते।।

---

Question 4.
‘मानी’ इति विशेषणस्य कः विशेष्य श्लोके आगतोऽस्ति?

Answer

Answer: खगः

---

Question 5.
श्लोके ‘म्रियते’ इत्यस्य क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?

Answer

Answer: चातकः

---

Question 6.
अत्र श्लोके ‘नश्यति’ इत्यस्य कः पर्यायः आगतः?

Answer

Answer: म्रियते

---

आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोष्णतप्त
मुद्दामदावविधुराणि च काननानि।
नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा,
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः॥

Question 1.
श्लोके ‘सा’ पदं कस्मै आगतम्?
(क) श्रियै
(ख) उत्तमायै
(ग) जलदाय
(घ) काननेभ्यः

Answer

Answer: (क) श्रियै

---

Question 2.
अत्र श्लोके ‘पर्वतकुलम्’ इत्यस्य विशेष्यस्य विशेषणपदं किम्?
(क) तप्तम्
(ख) उष्णम्
(ग) तपनोष्णतप्तम्
(घ) तपनम्

Answer

Answer: (ग) तपनोष्णतप्तम्

---

Question 3.
‘असि तव सा एव।’ अत्र ‘तव’ पदं कं प्रति सङ्केतयति?
(क) जलदम्
(ख) श्रियम्
(ग) पर्वतकुलम्
(घ) काननम्

Answer

Answer: (क) जलदम्

---

Question 4.
अस्मिन् श्लोके कं संबोधनं कृतम्?

Answer

Answer: जलदम्

---

Question 5.
जलदः कीदृशं पर्वतकुलम् आश्वासयति?

Answer

Answer: तपनोष्णतप्तम्।

---

Question 6.
जलदः कानि पूरयित्वा स्वयं रिक्तो भवति?

Answer

Answer: जलद: नानानदीनदशतानि पूरयित्वा स्वयं रिक्तो भवति।

---

रे रे चातक! सावधानमनसा मित्र क्षणं श्रूयता
मम्भोदा बहवो हि सन्ति गगने सर्वेऽपि नैतादृशाः।
केचिद् वृष्टिभिरार्द्रयन्ति वसुधां गर्जन्ति केचिद् वृथा,
यं यं पश्यसि तस्य तस्य पुरतो मा ब्रूहि दीनं वचः॥

Question 1.
अस्मिन् श्लोके कविः कं सम्बोधयति?

Answer

Answer: चातकम्

---

Question 2.
के वृष्टिभिः वसुधाम् आर्द्रयन्ति?

Answer

Answer: अम्भोदाः

---

Question 3.
गगने हि बहवः के सन्ति?

Answer

Answer: गगने हि बहवः अम्भोदाः सन्ति।

---

Question 4.
‘त्वं दीनं वचः मा ब्रूहि’। अत्र क्रियापदं किम्?

Answer

Answer: ब्रूहि

---

Question 5.
‘बहव अम्भोदाः’ अनयोः पदयोः विशेषणपदं किम्?

Answer

Answer: बहवः

---

Question 6.
श्लोके ‘समक्षम्’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः आगतोऽस्ति?

Answer

Answer: पुरतः

---

अधोलिखितानां श्लोकानाम् अन्वयं मञ्जूषायाः उचितैः पदैः सम्पूर्य लिखत

एकेन राजहंसेन या शोभा सरसो भवेत्।
न सा बकसहस्त्रेण परितस्तीरवासिना॥

अन्वयः- एकेन (i) ……………… सरस: या (ii) ……………. भवेत्। परतिः (ii) …………….. बकसहस्रेण (iv) …………… (शोभा) न (भवति)।।
मञ्जूषा- शोभा, सा, राजहंसेन, तीरवासिना |

Answer

Answer: (i) राजहंसेन (ii) शोभा (iii) तीरवासिना (iv) सा

---

भुक्ता मृणालपटली भवता निपीता
न्यम्बूनि यत्र नलिनानि निषेवितानि।
रे राहजंस! वद तस्य सरोवरस्य,
कृत्येन केन भवितासि कृतोपकारः॥

अन्वयः- (रे राजहंस!) यत्र भवता (i) …………… भुक्ता, अम्बूनि निपीतानि (ii) …………… निषेवितानि। रे राजहंस! तस्य (iii) …………………….. (भवतः) केन कृत्येन (iv) ………………… भविता असि, वद।
मञ्जूषा- सरोवरस्य, मृणालपटली, कृतोपकारः, नलिनानि

Answer

Answer: (i) मृणालपटली (ii) नलिनानि (iii) सरोवरस्य (iv) कृतोपकारः

---

तोयैरल्पैरपि करुणया भीमभानौ निदाघे,
मालाकार! व्यरचि भवता या तरोरस्य पुष्टिः।
सा किं शक्या जनयितुमिह प्रावृषेण्येन वारां,
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन॥

अन्वयः-हे मालाकार! (i) ………………… निदाघे अल्पैः तोयैः अपि भवता (ii) …………… अस्य तरोः या पुष्टिः व्यरचि। वाराम् (iii) ……………. विश्वतः धारासारान् अपि विकिरता (iv) …………….. इह जनयितुम् सा किं शक्या?
मञ्जूषा- वारिदेन, करुणया, भीमभानौ, प्रावृषेण्येन

Answer

Answer: (i) भीमभानौ (ii) करुणया (iii) प्रावृषेण्येन (iv) वारिदेन

---

आपेदिरेऽम्बरपथं परितः पतङ्गाः,
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो,
मीनो नु हन्त कतमां गतिमभ्युपैतु॥

अन्वयः- पतङ्गाः परतिः (i) ……………….. आपेदिरे, (ii) ………………. रसालमुकुलानि सामश्रयन्ते। सरः (iii) ………………. सङ्कोचम् अञ्चति, हन्तः (iv) …………… मीनः नु कतमां गतिम् अभ्युपैतु।
मञ्जूषा- अम्बरपथम्, दीनदीनः, भृङ्गाः, त्वयि

Answer

Answer: (i) अम्बरपथम् (ii) भृङ्गाः। (iii) त्वयि (iv) दीनदीनः

---

एक एव खगो मानी वने वसति चातकः।
पिपासितो वा म्रियते याचते वा पुरन्दरम्॥

अन्वयः एकः एव (i) ……………. खगः चातकः (ii) ……………….. वसति। वा (iii) ………………. म्रियते (iv) ……………… याचते वा।
मञ्जूषा- वने, पिपासितः, मानी, पुरन्दरम्

Answer

Answer: (i) मानी (ii) वने (iii) पिपासितः (iv) पुरन्दरम्

---

आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोष्णतप्त
मुद्दामदावविधुराणि च काननानि।
नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा,
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः॥

अन्वयः- (i) ……………. पर्वतकुलम् आश्वास्य उद्दामदावविधुराणि (ii) ……………. नानानदीनदशतानि (iii) ……………… च, हे जलद! यत् रिक्त असि तव सा एव (iv) …………….. (अस्ति)।
मञ्जूषा- काननानि, तपनोष्णतप्तम्, उत्तमा, पूरयित्वा

Answer

Answer: (i) तपनोष्णतप्तम् (ii) काननानि (iii) पूरयित्वा (iv) उत्तमा

---

रे रे चातक! सावधानमनसा मित्र क्षणं श्रूयता
मम्भोदा बहवो हि सन्ति गगने सर्वेऽपि नैतादृशाः।
केचिद् वृष्टिभिरार्द्रयन्ति वसुधां गर्जन्ति केचिद् वृथा,
यं यं पश्यसि तस्य तस्य पुरतो मा ब्रूहि दीनं वचः॥

अन्वयः- रे रे मित्र चातक! (i) ……………… क्षणं श्रूयताम् गगने हि बहवः (ii) ……………….. सन्ति, सर्वे अपि एतादृशाः न (सन्ति)। केचिद् (iii) ……………….. वृष्टिभिः आर्द्रयन्ति, केचित् (च) वृथा गर्जन्ति, यं यम् पश्यसि तस्य तस्य (iv) …………….. दीनं वचः मा ब्रूहि।।
मञ्जूषा- पुरतः, अम्भोदाः, सावधानमनसा, वसुधां

Answer

Answer: (i) सावधानमनसा (ii) अम्भोदाः (iii) वसुधां (iv) पुरतः

---

निम्नलिखितानि श्लोकानि पठित्वा मञ्जूषायाः सहायतया तेषां भावपूर्तिं कृत्वा लिखत

एकेन राजहंसेन या शोभा सरसो भवेत्।
न सा बकसहस्रेण परितस्तीरवासिना॥

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत् सरसः या (i) ……………. एकेन राजहंसेन भवति सा एव शोभा तस्य तीरे वसता (ii) …………….. अपि न भविष्यति तथैव एकेनापि (iii) …………….. समाजस्य देशस्य वा या शोभा भवति सा तु (iv) …………… अपि भवितुं कदापि न शक्नोति।
मञ्जूषा- मूर्खसहस्रेण, शोभा, बकसहस्रेण, सज्जनेन (विदुषा)

Answer

Answer: (i) शोभा (ii) बकसहस्रेण (iii) सज्जनेन (विदुषा) (iv) मूर्खसहस्रेण

---

भुक्ता मृणालपटली भवता निपीता
न्यम्बूनि यत्र नलिनानि निषेवितानि।
रे राहजंस! वद तस्य सरोवरस्य,
कृत्येन केन भवितासि कृतोपकारः॥

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत् हे राजहंस! भवता यत्र कमलनालानां समूहं खादितम् (i) ……………. च पीतानि एवं कमलानि अपि सेवितानि। त्वमेव वद तस्य (ii) ……………. केन प्रकारेण प्रत्युकारं करिष्यसि अर्थात् स्व जन्मनः देशस्य जातेः, धर्मस्य (iii) ……………… च केन रूपेण ऋणम् अवतारयिष्यसि अतः एतेषां सर्वेषां (iv) ………………. कुरु।
मञ्जूषा- सम्मान, जलानि, सरोवरस्य, संस्कृतेः

Answer

Answer: (i) जलानि (ii) सरोवरस्य (iii) संस्कृतेः (iv) सम्मानं

---

तोयैरल्पैरपि करुणया भीमभानौ निदाघे,
मालाकार! व्यरचि भवता या तरोरस्य पुष्टिः।
सा किं शक्या जनयितुमिह प्रावृषेण्येन वारां,
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन॥

भावार्थ:- अर्थात् हे मालाकार! त्वम् भीषणतया ग्रीष्मौ (i) …………… तपति सति अल्पेन जलेन या सेवा भवता अस्य (ii) …………….. पोषणार्थं कृता किं सा एव सेवा (iii) ……………… परितः धारासु प्रवाहतै जलैः वारिदेन अपि कर्तुं सक्षमेन भूयते? अर्थात् मानवजीवनं केवलं सुखैरेव न प्रवर्धते तदर्धं दुःखमपि तथैव अनिवार्यं वर्तते यथा सुखम् अस्ति। सुखदुःखम् तु मानवजीवनस्य द्वौ (iv) ………….. इव वर्तते?
मञ्जूषा- वृक्षस्य, स्कन्धौ, भानौ, वर्षाकाले

Answer

Answer: (i) भानौ (ii) वृक्षस्य (iii) वर्षाकाले (iv) स्कन्धौ

---

आपेदिरेऽम्बरपथं परितः पतङ्गाः,
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो,
मीनो नु हन्त कतमा गतिमभ्युपैतु॥

भावार्थ:- खगा: ग्रीष्मौ सर्वतः आकाशमार्ग (i) …………… भ्रमराः अपि आम्र मञ्जरी: आश्रिताः अभवन्। अतः सरोवरे (ii) ……………… भवति सति मत्स्याः निराश्रिताः भूत्वा कुत्र (iii) ……………… ग्रहीष्यन्ति अर्थात् कुत्रापिन। मत्स्याः स्वाश्रयस्य सरोवरस्य दुर्दिने आगते अपि ते (iv) …………….. कदापि न त्यक्ष्यन्ति। एतदेव सन्मित्रस्य लक्षणं वर्तते।
मञ्जूषा- प्राप्नुवन्ति, तम्, निर्जले, आश्रयम्

Answer

Answer: (i) प्राप्नुवन्ति (ii) निर्जले (iii) आश्रयम् (iv) तम्

---

एक एव खगो मानी वने वसति चातकः।
पिपासितो वा म्रियते याचते वा पुरन्दरम्॥

भावार्थ:- स्वाभिमानी खगः (i) ……………… वने उषित्वा (ii) ……………… एव मृत्युम् आ. प्नोति अथवा मेघं स्वात्मने वर्षायाः जलं याचते। सः कदापि (iii) …………….. जलं न पिबति। एवमेव स्वाभिमानी जनोऽपि स्व सम्मानेन मर्यादितेन जीवनेन सह एव जीवनं याषयन्ति ते कदापि स्वजीवनाय (iv) …………….. मर्यादाञ्च न त्यजन्ति। अनेन गुणेनैव ते अमराः भवन्ति।
मञ्जूषा- आत्मसम्मानं, धरायाः, चातकः, पिपासितः

Answer

Answer: (i) चातक: (ii) पिपासितः (iii) धरायाः (iv) आत्मसम्मानं

---

आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोष्णतप्त
मुद्दामदावविधुराणि च काननानि।
नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा,
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः॥

भावार्थ:- सूर्यस्य प्रकाशेन संतप्तं (i) ……………. तृप्तं कृत्वा, उच्चैः वृक्षैः रहितानि वनानि च तृप्तानि कृत्वा नाना नदीः शतानि (ii) …………….. पूरयित्वा अपि यदि जलदः रिक्तोऽवर्तन एन्ततु तस्य उदारता (iii) ………….. वा भवति। एवमेव सज्जनाः अपि महादानीनाः इव सर्वस्वं दानं कृत्वा (iv) ………….. भवन्ति। इयमेव तेषां शोभा वर्तते।
मञ्जूषा- शोभा, पर्वतसमूह, अतृप्ताः, नदान्।

Answer

Answer: (i) पर्वतसमूह (ii) नदान् (iii) शोभा (iv) अतृप्ताः

---

रे रे चातक! सावधानमनसा मित्र क्षणं श्रूयता
‘मम्भोदा बहवो हि सन्ति गगने सर्वेऽपि नैतादृशाः।
केचिद् वृष्टिभिरार्द्रयन्ति वसुधां गर्जन्ति केचिद् वृथा,
यं यं पश्यसि तस्य तस्य पुरतो मा ब्रूहि दीनं वचः।।

भावार्थ:- अस्य भावोऽस्ति यत् हे मित्र चातक! सावधानं भूत्वा मम वचांसि (i) ……………… अवधीर्यताम् यतः गगने अनेके बद्दलाः सन्ति परन्तु तेषु सर्वे स्व (ii) ………………. धरां न तर्पयन्ति अपितु केचिदेव वर्षन्ति केचित्त वृथा एव गर्जन्ति। अतः यं यं बद्दलं त्वं पश्यसि तस्य-तस्य (सर्वस्य) अग्रे स्वदीनं वचः मा (iii) ……………. एवमेव संसारेऽपि अनेके जन सन्ति ते सर्वे स्वमित्राणां सहाय्यं न कुर्वन्ति अतः (iv) …………. अग्रे स्वदुःखानि प्रकटानि न कुर्युः अनेन आत्मसम्मान समाप्यते जर्गात हास्यं च भवति।
मञ्जूषा- ब्रूहि, सर्वेषाम्, श्रुत्वा, वर्षाभिः

Answer

Answer: (i) श्रुत्वा (ii) वर्षाभिः (iii) ब्रूहि (iv) सर्वेषाम्

---

निम्नवाक्येषु रेखाकितानां पदानां स्थानेषु प्रश्नवाचकं पदं चित्वा लिखत

Question 1.
एकेन एव राजहंसेन सरसः या शोभा भवेत्।
(i) कः
(ii) कति
(iii) कस्य
(iv) किम्

Answer

Answer: (iii) कस्य

---

Question 2.
न सा परितः तीरवासिना बकसहस्रेण भवेत्।
(i) कथम्
(ii) केण
(iii) केन
(iv) कीदृशेण

Answer

Answer: (iii) केन

---

Question 3.
हे राजहंस! भवता मृणालपटली भुक्ता।
(i) का
(ii) काः
(iii) कः
(iv) किम्

Answer

Answer: (i) का

---

Question 4.
एवं नलिनानि अनेकानि निषेविहानि।
(i) के
(ii) कति
(iii) किम्
(iv) कानि

Answer

Answer: (iv) कानि

---

Question 5.
तस्य सरोवरस्य केन कृत्येन कृतोपकारः त्वं भवितासि?
(i) कीदृशः
(ii) कः
(iii) का
(iv) कथम्

Answer

Answer: (i) कीदृशः

---

Question 6.
मालाकार! भवता करुणया तरोः अस्य तोयैरल्पैरपि पुष्टिः व्यरचि।
(i) का
(ii) कः
(iii) केन
(iv) काः

Answer

Answer: (iii) केन

---

Question 7.
भवता भीमभानौ निदाघे करुणया पुष्टिः व्यरचि।
(i) कदा
(ii) कीदृशः
(iii) कौ
(iv) कीदृशौ

Answer

Answer: (i) कदा

---

Question 8.
प्रावृषेण्येन वारिदेन वाराम् विश्वतः इह जनयितुं शक्या।
(i) केन
(ii) कीदृशेन
(iii) कथम्
(iv) कदा

Answer

Answer: (ii) कीदृशेन

---

Question 9.
पतङ्गाः परितः अम्बरपथं आपेदिरे।
(i) के
(ii) काः
(iii) कः
(iv) का

Answer

Answer: (i) के

---

Question 10.
भृङ्गाः रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
(i) किम्
(ii) कानि
(iii) के
(iv) कति

Answer

Answer: (ii) कानि

---

Question 11.
सरः त्वयि दीनदीनः सङ्कोचम् अञ्चति।
(i) कति
(ii) कानि
(iii) कस्मै
(iv) कस्मिन्

Answer

Answer: (iv) कस्मिन्

---

Question 12.
मीनः नु कतमा गतिम् अभ्युपैतु।
(i) का
(ii) कः
(iii) के
(iv) किम्

Answer

Answer: (ii) कः

---

Question 13.
चातक: मानी खगः भवति।
(i) कीदृशः
(ii) कीदृशी
(iii) कीदृशम्
(iv) कीदृशा

Answer

Answer: (i) कीदृशः

---

Question 14.
एकः चातकः वने वसति।
(i) कः
(ii) का
(iii) कति
(iv) किम्

Answer

Answer: (iii) कति

---

Question 15.
चातक: पिपासितः एव म्रियते।
(i) कीदृशः
(ii) कीदृशी
(iii) कीदृशम्
(iv) कीदृशाः

Answer

Answer: (i) कीदृशः

---

रेखाकितानां पदानां स्थाने प्रश्नवाचकं पदं लिखत

(क) परं धरायाः जलं न पिबति।
(ख) सः चातकः पुरन्दरं जलं याचते।
(ग) तपनोष्णतप्तम् पर्वतकुलम आश्वास्य।
(घ) जलदः रिक्तः भवति।
(ङ) उद्दामदावविधुराणि काननानि च आश्वास्यपि जलदः रिक्तः भवति।
(च) सा एव तस्य जलदस्य उत्तमा श्रीः वर्तते।
(छ) चातक! सावधानमनसा क्षणं श्रूयताम्।
(ज) गगने बहवः अम्भोदाः सन्ति।
(झ) परं सर्वेऽपि एतादृशाः नसन्ति।
(ञ) केचिद् वृष्टिभिः वसुधाम् आद्रियन्ते।
(ट) केचिद् वृथा गर्जन्ति।
(ठ) त्वं यं यं पश्यसि।
(ड) तस्य तस्य पुस्तः दीनं वचः मा ब्रूहि।
(ढ) भवता अस्य तरोः या पुष्टिः कृता।
(ण) भृङ्गाः रसालस्य मुकुलानि समाश्रयन्ते।

Answer

Answer:
(क) कस्याः
(ख) कम्
(ग) कम्
(घ) कीदृशः
(ङ) कः
(च) का
(छ) कथम् केन
(ज) कति
(झ) के
(ञ) काभिः
(ट) कथम्
(ठ) कः
(ड) किम्
(ढ) कस्य
(ण) कस्य

---

निम्न वाक्येषु रेखाकितानां पदानां पर्यायं लिखत

Question 1.
एकेन राजहंसेन या शोभा सरसः भवेत्।
(i) नद्याः
(ii) सागरस्य
(iii) तडागस्य
(iv) कूपस्य

Answer

Answer: (iii) तडागस्य

---

Question 2.
भवता मृणालपटली भुकता।
(i) कमलस्य
(ii) फलस्य
(iii) पुष्पस्य
(iv) पादपय

Answer

Answer: (i) कमलस्य

---

Question 3.
निपीतानि अम्बूनि भवता।
(i) जलम्
(ii) जलानि
(iii) रसानि
(iv) फलानि

Answer

Answer: (ii) जलानि

---

Question 4.
भवता या अस्य तरोः पुष्टिः व्यरचि।
(i) बीजस्य
(ii) पादपस्य
(iii) वृक्षस्य
(iv) छायायाः

Answer

Answer: (iii) वृक्षस्य

---

Question 5.
धारासारानपि विकिरता विश्वतो वारिदेन।
(i) देहेन
(ii) वृक्षण
(iii) जलेन
(iv) मेघेन

Answer

Answer: (iv) मेघेन

---

Question 6.
पतङ्गा परितः अम्बरपथम् आपेदिरे।
(i) जनाः
(ii) खगाः
(iii) पशवः
(iv) कीटाः

Answer

Answer: (ii) खगाः

---

Question 7.
भृङ्गा रसालमुकुलानि समाश्रयन्ते।
(i) खगाः
(ii) जनाः
(iii) पशवः
(iv) भ्रमराः

Answer

Answer: (iv) भ्रमराः

---

Question 8.
सङ्कोचमञ्चति सरस्त्वयि दीनदीनो।
(i) आश्रितः
(ii) निराश्रितः
(iii) आश्रयः
(iv) निराश्रयः

Answer

Answer: (ii) निराश्रितः

---

Question 9.
एकः एव खगः मानी वने वसति चातकः।
(i) मानयुक्तः
(ii) सम्मानम्
(iii) अभिमानी
(iv) प्रमाणी

Answer

Answer: (i) मानयुक्तः

---

Question 10.
रिक्तोऽसि यज्जलद! सैव तवोत्तमा श्रीः।
(i) मानम्
(ii) स्वाभिमानम्
(iii) शोभा
(iv) अभिमानम्

Answer

Answer: (iii) शोभा

---

निम्नपदानां विपर्ययपदानि लिखतपदानि विपर्ययाः

पदानि – विपर्ययाः
(क) मध्यवासिना – अम्बरमथम्
(ख) भुक्ता – मानी
(ग) तरोः – करुणया
(घ) धरापथम् – दीनदीनः
(ङ) तृप्तः – काननानि
(च) धरायाम् – तीरवासिना
(छ) निर्दयतया – सङ्कोचम्
(ज) जीवति (जायते) – सरः
(झ) पशवः – गगने
(ञ) अपमानम् – पीता
(ट) आश्रयः – पिपासितः
(ठ) अभिमानी – श्री.
(ड) नगराणि – पादयस्य
(ढ) सागरः – पादयस्य
(ण) विस्तारम् – पतङ्गाः

Answer

Answer:
पदानि – विपर्ययाः
(क) मध्यवासिना – तीरवासिना
(ख) भुक्ता – पीता
(ग) तरोः – पादयस्य
(घ) धरापथम् – अम्बरपथम्
(ङ) तृप्तः – पिपासितः
(च) धरायाम् – गगने
(छ) निर्दयतया – करुणया
(ज) जीवति (जायते) – म्रियते
(झ) पशवः – पतङ्गाः
(ञ) अपमानम् – श्री.
(ट) आश्रयः – दीनदीनः
(ठ) अभिमानी – मानी
(ड) नगराणि – काननानि
(ढ) सागरः – सरः
(ण) विस्तारम् – सङ्कोचम्

---

We think the shed NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Chapter 12 अनयोक्त्यः with Answers Pdf free download will benefit you to the fullest. For any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit अनयोक्त्यः MCQs Multiple Choice Questions with Answers, share with us via the below comment box and we’ll reply back to you at the earliest possible.

Students who are searching for NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar अपठित-अवबोधनम् with Answers Pdf free download can refer to this page thoroughly. Because here we have compiled a list of MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers. So, Plan your Exam Preparation accordingly with the अपठित गद्यांश Class 10 MCQs Questions with Answers PDF. Also, you can practice and test your subject knowledge by solving these अपठित-अवबोधनम् objective questions.

MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar अपठित-अवबोधनम् with Answers

निम्नलिखित गद्यांशों पर आधारित प्रश्नोत्तरों को ध्यान से पढ़िए।

(1)

दीपावली प्राचीनतमं पर्व। अस्मिन् दिने सर्वाधिकम् आकर्षकं मनोरञ्जञ्च भवति स्फोटकानाम् आस्फोटनम्। विचित्राणि वर्णयुक्तानि स्फोटकानि आकाशे भूमौ च विविधरूपाणि दर्शयन्ति। जनाः तानि दृष्ट्वा तुष्यन्ति। परन्तु अति सर्वत्र वर्जयेत्। रात्रौ आस्फोटकानां शब्दः कर्णौ बधिरीकरोति वायुमण्डलं च दूषयति। पूर्वं जनसंख्या सीमिता आसीत्। वृक्षाः वायुं शुद्धं कुर्वन्ति स्म। इदानीम् जनसंख्या प्रवृद्धा, वृक्षसंख्या क्षीणा। विस्फोटकेभ्यः निर्गतः धूमः रुग्णान् पीडयति, नवजातशिशुभ्यः हानिकरः सिध्यति। दीपावली-समये शरदि आकाशः निर्मलः भवति। सर्वत्र पवित्रता विराजते। अतः वयम् आनन्देन दीपावलीम् मानयेम, वसुन्धरां भूषितां कुर्याम न तु दूषिताम्। सर्वेषां जीवन सुखमयं भवेत्। किं तेन उत्सवेन यः कस्मैचित् अपि कष्टकर: भवेत्? ‘मा कश्चिद् दुःखभाग भवेत्’ इति अस्माकम् आदर्शः।

Question 1.
‘प्रवृद्धा’ इत्यस्य किं विलोमपदम् अत्र प्रयुक्तम्?
(क) सीमिता
(ख) निर्गतः
(ग) क्षीणा
(घ) पवित्रता

Answer

Answer: (ग) क्षीणा

---

Question 2.
‘पर्व’ इत्यस्य किं विशेषणम् अत्र प्रयुक्तम्?
(क) प्राचीनतमम्
(ख) आकर्षकम्
(ग) मनोहरम्
(घ) शुद्धम्

Answer

Answer: (क) प्राचीनतमम्

---

Question 3.
‘लाभकरः’ इत्यस्य किं विपर्ययपदं प्रयुक्तम्?
(क) निर्गतः
(ख) कष्टकर:
(ग) आदर्श:
(घ) हानिकरः

Answer

Answer: (घ) हानिकरः

---

Question 4.
‘सर्वत्र पवित्रता विराजते’ अत्र क्रियापदं किम्?
(क) सर्वत्र
(ख) विराजते
(ग) पवित्रता
(घ) पवित्रताम्

Answer

Answer: (ख) विराजते

---

Question 5.
केषाम् आस्फोटनम् सर्वेभ्यः आकर्षकम् मनोरञ्जकम् च?

Answer

Answer: स्फोटकानाम्

---

Question 6.
दीपावली कस्यां ऋतौ भवति?

Answer

Answer: शरदि

---

Question 7.
दीपावली कीदृशं पर्व अस्ति?

Answer

Answer: प्राचीनतमम्

---

Question 8.
अस्माकं कः आदर्शः?

Answer

Answer: ‘मा कश्चिद् दुःखभाग् भवेत्’ इति अस्माकम् आदर्शः।

---

Question 9.
स्फोटकानां धूमः कान् पीडयति?

Answer

Answer: स्फोटकानां धूमः रुग्णान् पीडयति।

---

Question 10.
वयं दीपावलीम् कथं मानयेम?

Answer

Answer: वयम् आनन्देन दीपावलीम् मानयेम, वसुन्धरां भूषितां कुर्याम न तु दूषिताम्।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: दीपावल्याः पर्यावरणे प्रभावः / अति सर्वत्र वर्जयेत् / वयं दीपावली कथं मानयेम / दीपावली महापर्व।

---

(2)

तक्षकः तं सकौतूहलं पृष्टवान् “भोः! भवान् केन वा उद्देश्येन राजधानीं गच्छति? तत्र तु इदानीं महती विशृङ्खला वर्तते। श्वः तक्षक : नाम विषधरः सर्पः महाराजं दक्ष्यति इति श्रूयते। अतः तत्र सुरक्षा व्यवस्था दृढ़तरा सञ्जाता। कोऽपि महाराज्ञः समीप गन्तुं तं द्रष्टुं वा न अनुमन्यते” इति।

“एतत् सर्वं ज्ञायते मया। किन्तु अहं मृतसञ्जीवनी विद्यां जानामि। तक्षक: यदि राजानं दशेत् तर्हि अहमेव तस्मै पुनर्जीवनं प्रदातुं शक्नोमि इति मन्ये। तदर्थमेव तत्र गच्छामि” इति धन्वन्तरिः सस्पृहम् अवदत्। तच्छ्रुत्वा छद्मवेषी तक्षकः शंकितोऽभवत्। ‘यदि सत्यमेव धन्वन्तरिः राजानं मरणाद् रक्षेत्, तर्हि मुनिवचनस्य अन्यथा गतिः भवेत्, ततः मुनेरपि अवमाननं स्यात्’ इति विचिन्त्य सः धन्वन्तरि बहुधा अबोधयत- “भोः, तक्षकस्य विषम् अतिभीषणम् अस्ति। तक्षक-दंशमात्रेण प्राणी भस्मीभविष्यति। अतः तस्य राज्ञः समीपं गमनेन प्रयोजनमेव नास्ति।”

Question 1.
अनुच्छेदे ‘चिन्तयित्वा’ इति पदस्य कः पर्यायः आगतः?
(क) सस्पृहम्
(ख) अन्यथा
(ग) विचार्य
(घ) विचिन्त्य

Answer

Answer: (घ) विचिन्त्य

---

Question 2.
‘ह्यः’ इति पदस्य कः विपर्ययः अत्र लिखितः?
(क) श्वः
(ख) तर्हि
(ग) अतः
(घ) अन्यथा

Answer

Answer: (क) श्वः

---

Question 3.
‘एतत् सर्वं ज्ञायते मया’। अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किम्?
(क) मया
(ख) सर्वम्
(ग) ज्ञायते
(घ) एतत्

Answer

Answer: (ग) ज्ञायते

---

Question 4.
‘विषम् अतिभीषणम्’ अनयोः पदयोः विशेषणपदं किम्?
(क) विषम्
(ख) अतिभीषणम्
(ग) अति
(घ) भीषणम्

Answer

Answer: (ख) अतिभीषणम्

---

Question 5.
कः तक्षक सस्पृहम् अवदत्?

Answer

Answer: धन्वन्तरिः

---

Question 6.
कः धनवन्तरि बहुधा अबोधयत्?

Answer

Answer: सः

---

Question 7.
तक्षकः तं कथं पृष्टवान्?

Answer

Answer: सकौतूहलम्

---

Question 8.
धन्वन्तरिः छद्मवेशं तक्षक सस्पृहं किम् अवदत्?

Answer

Answer: धन्वन्तरिः छद्मवेशं तक्षकं सस्पृहम् अवदत्-“एतत् सर्वं ज्ञायते मया। किन्तु अहं मृतसञ्जीवनीविद्यां जानामि। तक्षक: यदि राजानं दशेत् तर्हि अहमेव तस्मै पुनर्जीवनं प्रदातुं शक्नोमि इति मन्ये। तदर्थमेव तत्र गच्छामि।”

---

Question 9.
किं विचिन्त्य तक्षकः धन्वन्तरि बहुधा अबोधयत्?

Answer

Answer: ‘यदि सत्यमेव धन्वन्तरिः राजानं मरणाद् रक्षेत् तर्हि मुनिवचनस्य अन्यथा गतिः भवेत्, ततः मुनेरपि अवमाननं स्यात्’ इति विचिन्त्य तक्षकः धन्वन्तरिं बहुधा अबोधयत्।

---

Question 10.
तच्छ्रुत्वा कः शंकितोऽभवत्?

Answer

Answer: तच्छ्रुत्वा छद्मवेषी तक्षकः शंकितो ऽभवत्।

---

Question 11.
उपरिलिखिताय अनुच्छेदाय समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: मुनेः शापस्य गतिः। धन्वन्तरिः महावैद्यः।

---

(3)

‘रामायणम् इतिहासः, न तु पुराणम्’ इति हि भारतीया श्रद्धा। या घटना प्रवृत्ता तां विवृणोति इतिहासः। किन्तु पुराणं तथा न। भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते तत्र। पुराणेषु अपि क्वचित् ऐतिहासिकाः अंशाः समाविष्टाः भवन्ति इति तु अन्यद् एतत्। इतिहासग्रन्थे तु यत् वर्ण्यते तत् समग्रं वास्तविकं भवति। वर्णनादिषु कविकल्पना स्यात् चेदपि वृत्तं तु वास्तविकमेव। रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि। किन्तु आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति। येन कथा वर्ण्यते विस्तरेण, सः सर्वोऽपि ग्रन्थराशिः पुराणतुल्यः एव इति तेषां मतम् अस्ति। अतः ते रामायणस्य ऐतिहासिकताविषये प्रमाणम् अपेक्षन्ते। तद्विषये मान्येन पुष्कर भटनागर वर्येण कश्चन सफलः प्रयासः कृतः अस्ति। आधुनिकं तन्त्रांशम् (Software) उपयुज्य सः रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्तविकाः एव इति सप्रमाणं निरूपितवान् अस्ति।

Question 1.
‘आधुनिकं तन्त्रांशम्’। अनयोः पदयोः विशेष्यपदं किम्?
(क) आधुनिकम्
(ख) तन्त्रांशम्
(ग) तन्त्रांशः
(घ) आधुनिकः

Answer

Answer: (ख) तन्त्रांशम्

---

Question 2.
अनुच्छेदे ‘कल्पते’ इति क्रियायाः कर्तृपदं किम्?
(क) उत्पादनाय
(ख) भक्तिश्रद्धादीनाम्
(ग) तत्र
(घ) कथा

Answer

Answer: (घ) कथा

---

Question 3.
‘या घटना प्रवृत्ता’ अत्र क्रियापदं किम्?
(क) या
(ख) घटना
(ग) प्रवृत्ता
(घ) घटनाः

Answer

Answer: (ग) प्रवृत्ता

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘असफलः’ इति पदस्य कः विपर्ययः आगतः?
(क) प्रयासः
(ख) सफल:
(ग) कृतः
(घ) सन्देहः

Answer

Answer: (ख) सफल:

---

Question 5.
रामायणम् किम्?

Answer

Answer: इतिहासः

---

Question 6.
या घटना प्रवृत्ता तां कः विवृणोति?

Answer

Answer: इतिहासः

---

Question 7.
पुराणेषु क्वचित् कीदृशाः अंशाः समाविष्टाः भवन्ति?

Answer

Answer: ऐतिहासिकाः

---

Question 8.
किन्तु आधुनिकाः कस्मिन् असमर्थाः सन्ति?

Answer

Answer: किन्तु आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति।

---

Question 9.
पुराणेषु का कल्पते?

Answer

Answer: पुराणेषु भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते।

---

Question 10.
कुत्र कदापि पारम्परिकाणां न सन्देहः?

Answer

Answer: रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि।

---

Question 11.
उपरिलिखितस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: ऐतिहासिकं काव्यं रामायणम्।

---

(4)

कश्चन बालकः आसीत्। तस्य पिता नितरां निर्धनः आसीत्। बालकः अध्ययनं कर्तुम् इच्छति स्म। किन्तु यस्मिन् गृहे उदरपूर्ति-समस्यायाः एव उत्तरं न स्यात् तत्र तस्य अध्ययनाय व्यवस्था कथं भवेत्? अतः बालक: विद्यालयं गच्छतः स्वसम वयस्कान् बालकान् दृष्ट्वा निश्श्वसिति स्म। सः स्नेहपरः मृदुभाषी, उत्साहमूर्तिः च आसीत्। पित्रा सह कार्यं कुर्वन् स: बहूनां बालानां मैत्री सम्पादितवान्। ते बालाः तम् अक्षराणि अपाठयन्। अक्षराभ्यासं कृत्वा अन्यैः उपयुक्तपूर्वाणि पुस्तकानि पठन् शब्दज्ञानादिकं प्राप्तवान् सः। ‘पुत्रः विद्यालयं प्रति प्रेषणीयः’ इति पितुः अपि तीव्र इच्छा आसीत्। किन्तु निर्धनता जन्या असहायकता तं बाधते स्म। अधिक धनसम्पादनस्य आशया सः कदाचित् पुत्रेण सह कलकत्ता नगरं प्रति प्रस्थितवान्। रेलयानेन गमनाय धनं नासीत् अतः तौ पादाभ्याम् एव प्रस्थितवन्तौ।

Question 1.
‘कश्चन बालकः आसीत्। अत्र कर्तृपदं किम् अस्ति?
(क) कश्चन
(ख) कः
(ग) बालकः
(घ) आसीत्

Answer

Answer: (ग) बालकः

---

Question 2.
‘सः स्नेहपरः, मृदुभाषी, उत्साहमूर्तिः च आसीत्।’ अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किम्?
(क) सः
(ख) आसीत्
(ग) स्नेहपरः
(घ) मृदुभाषी

Answer

Answer: (ख) आसीत्

---

Question 3.
‘तस्य पिता नितरां निर्धनः आसीत्।’ अस्मिन् वाक्ये ‘पिता’ पदस्य किं विशेषणम् आगतम्?
(क) नितरां
(ख) निर्धनः
(ग) तस्य
(घ) आसीत्

Answer

Answer: (ख) निर्धनः

---

Question 4.
अनुच्छेदे “धनहीनः” पदस्य कः पर्यायः आगत?
(क) अधनः
(ख) सधनः
(ग) निर्धनः
(घ) निर्धनता

Answer

Answer: (ग) निर्धनः

---

Question 5.
बालकस्य पिता कीदृशः आसीत्?

Answer

Answer: निर्धनः

---

Question 6.
तौ कथमेव प्रस्थितवन्तौ?

Answer

Answer: पादाभ्याम्

---

Question 7.
बालकस्य गृहे कस्याः समाधानं न आसीत्?

Answer

Answer: उदरपूर्ति-समस्यायाः

---

Question 8.
सः बालकः कथं निश्श्वसिति स्म?

Answer

Answer: सः बालक: विद्यालयं गच्छतः स्वसमवयस्कान् बालकान् दृष्ट्वा निश्श्वसिति स्म।

---

Question 9.
सः कीदृशः आसीत्?

Answer

Answer: सः स्नेहपरः, मृदुभाषी उत्साहमूर्तिः च आसीत्।

---

Question 10.
सः कथं शब्दज्ञानिदिकं प्राप्तवान्?

Answer

Answer: अक्षराभ्यासं कृत्वा अन्यैः उपयुक्तपूर्वाणि पुस्तकानि पठन् शब्दज्ञानादिकं प्राप्तवान् सः।

---

Question 11.
उपरिलिखितस्य अनुच्छेदस्य कृते उचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: विद्याप्रेमिणौ पितापुत्रौ।

---

(5)

संस्कृतं नाम भारतम्। संस्कृतं नाम भगवद्गीता। संस्कृतं नाम वेदाः रामायणं महाभारतं वा। संस्कृतं हि भारतस्य आत्मा वर्तते। सा भारतस्य आउत्तरात् दक्षिणान्तं, आपूर्वस्मात् पश्चिमान्तं च ऐक्यसाधिकाशक्तिः अस्ति। संस्कृतस्य स्मरणात् पञ्चाङ्गं स्मर्यते, तत्रत्याः तिथयः नक्षत्राणि च अपि स्मर्यन्ते, यासाम् आधारेण एव सर्वैः अपि भारतीयैः पर्वाणि, कुम्भ-मेलकं, होलिकोत्सवः, दीपावली, दुर्गापूजा, रक्षाबन्धनम् इत्यादीनि आचर्यन्ते। गुरुः गोविन्द सिंहः स्वीयान् श्रेष्ठान् सिक्खपण्डितान् काशी प्रति प्रेषितवान् आसीत्-संस्कृतम् अधीयताम् इति आदिश्य। ते च योद्धाः, पण्डिताः क्रान्तिकारिणः च ‘नामधारिणः’ इति विख्याताः आसन्। संस्कृतं भारतात् अपसारितं चेत् तेनेदं नाम एव अस्माकं शरणं स्यात्। आजन्मनः मरणपर्यन्तं संस्कृतस्य अवलम्बनम् अपरिहार्यम् एव अस्माकम्।

Question 1.
‘ऐक्यसाधिका शक्तिः’ अनयोः पदयोः विशेषणपदं किम्?
(क) शक्तिः
(ख) ऐक्यसाधिका
(ग) साधिका
(घ) ऐक्यम्

Answer

Answer: (ख) ऐक्यसाधिका

---

Question 2.
‘प्रेषितवान् आसीत्’ इति क्रियायाः कर्तृपदं किम् वर्तते अनुच्छेदे?
(क) गुरुः गोविन्दसिंहः
(ख) गुरुः
(ग) गोविंद सिंहः
(घ) काशीम्

Answer

Answer: (क) गुरुः गोविन्दसिंहः

---

Question 3.
‘अवलम्बनम् अपरिहार्यम् एव अस्माकम्।’ अत्र ‘अस्माकम्’ पदं केभ्यः प्रयुक्तम्?
(क) भारतीय
(ख) भारतीयाय
(ग) भारतीयेभ्यः
(घ) जनेभ्यः

Answer

Answer: (ग) भारतीयेभ्यः

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘विद्वांसः’ पदस्य कः पर्यायः आगतः?
(क) योद्धाः
(ख) शिष्याः
(ग) क्रान्तिकारिणः
(घ) पण्डिताः

Answer

Answer: (घ) पण्डिताः

---

Question 5.
भगवद्गीता कस्यां भाषायां वर्तते?

Answer

Answer: संस्कृतभाषायाम्

---

Question 6.
संस्कृतस्य समरणात् किं स्मर्यते?

Answer

Answer: पञ्चाङ्गम्

---

Question 7.
के “नामधारिणः’ इति विख्याताः सन्ति?

Answer

Answer: पण्डिताः

---

Question 8.
गुरुः गोविन्द सिंहः कान् काशी प्रति प्रेषितवान् आसीत्?

Answer

Answer: गुरुः गोविन्द सिंहः स्वीयान् श्रेष्ठान् सिक्खपण्डितान् काशी प्रति प्रेषितवान् आसीत्।

---

Question 9.
संस्कृतं भारतात् अपसारितं चेत् कि भविष्यति?

Answer

Answer: संस्कृतं भारतात् अपसारितं चेत् तेनेदं नाम एव अस्माकं शरणं स्यात् इति।

---

Question 10.
अस्माकं कस्य अवलम्बनम् अपरिहार्यम् एव?

Answer

Answer: अस्माकम् आजन्मनः मरणपर्यन्तं संस्कृतस्य अवलम्बनम् अपरिहार्यम् एव।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: संस्कृतभाषायाः महत्त्वम्।

---

(6)

षट् कारणानि श्रियं विनाशयन्ति। प्रथमं कारणमस्ति असत्यम्। यः नरः असत्यं वदति, तस्य कोऽपि जनः विश्वासं न करोति। उक्तञ्च–’सत्यं ब्रूयात्, प्रियं ब्रूयात्, न ब्रूयात् सत्यमप्रियम्।’ निष्ठुरता अस्ति द्वितीयं कारणम्। कदापि केनापि सह निष्ठुरता (निर्दयता) न उचिता। सदैव जगति सर्वैः सह करुणा, दया नम्रता च करणीयाः। तृतीयं कारणम् अस्ति कृतघ्नता। जीवने अनेके जनाः अस्मान् उपकुर्वन्ति। प्रायः जनाः उपकारिणं विस्मरन्ति, प्रत्युपकारं न कुर्वन्ति। एतादृशः स्वभावः कृतघ्नता इति उच्यते। आलस्यम् अपरः महान् दोषः, ‘आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थः महारिपुः’। अहङ्कारः मनुष्यस्य मतिं नाशयति। अहङ्कारी मनुष्यः सर्वदा आत्मप्रशंसाम् एव करोति। न कदापि कस्यचित् उपकारं करोति। व्यसनानि अपि श्रियं हरन्ति। ये मद्यपानं कुर्वन्ति तेषाम् आत्मिकबलम्, बुद्धिबलं शारीरिकबलं च नश्यन्ति। अतः बुद्धिमान् एतान् दोषान् सर्वथा त्यजेत्।

Question 1.
‘नाशयति’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) अहङ्कारः
(ख) गर्वम्
(ग) धनम्
(घ) बलम्

Answer

Answer: (क) अहङ्कारः

---

Question 2.
स्मरन्ति’ इति क्रियापदस्य किं विपर्ययपदम् अत्र प्रयुक्तम्?
(क) उपकुर्वन्ति
(ख) अनुस्मरन्ति
(ग) विस्मरन्ति
(घ) कुर्वन्ति

Answer

Answer: (ग) विस्मरन्ति

---

Question 3.
‘षट्’ इति पदं कस्य विशेषणम्?
(क) कारणस्य
(ख) कारणाम्
(ग) अहङ्कारस्य
(घ) श्रियस्य

Answer

Answer: (क) कारणस्य

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘बुद्धिम्’ इति पदस्य कः पर्यायः आगतः?
(क) मतिम्
(ख) कृतज्ञेता
(ग) निष्ठुरता
(घ) विषम्

Answer

Answer: (क) मतिम्

---

Question 5.
कीदृशं सत्यं न ब्रूयात्?

Answer

Answer: अप्रियम्

---

Question 6.
मनुष्याणां शरीरस्थ: महारिपुः कः?

Answer

Answer: आलस्यम्

---

Question 7.
द्वितीयं कारणं किमस्ति?

Answer

Answer: निष्ठुरता

---

Question 8.
अहङ्कारी मनुष्यः किं करोति?

Answer

Answer: अहङ्कारी मनुष्यः सर्वदा आत्मप्रशंसाम् एव करोति। न कदापि कस्यचित् उपकारं करोति।

---

Question 9.
तृतीयं कारणं किम् उच्यते?

Answer

Answer: तृतीयं कारणं कृतघ्नता उच्यते।

---

Question 10.
किम् उक्तम्?

Answer

Answer: उक्तञ्च–’सत्यं ब्रूयात्, प्रियं ब्रूयात्, न ब्रूयात् सत्यमप्रियम्।’

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: मनुष्याणां षड्दोषाः।

---

(7)

एकदा शरीरस्य सर्वाणि इन्द्रियाणि-हस्तौ, पादौ, मुखं, नासिका, कर्णी इत्यादीनि मिलित्वा अचिन्तयन्-“वयं सर्वे प्रतिदिनं परिश्रमं कुर्मः। एतद् उदरं सर्वं स्वीकरोति, स्वयं किमपि कार्यं न करोति। अद्यप्रभृति वयमपि कार्यं न करिष्यामः”। एवं चिन्तयित्वा सर्वाणि अङ्गानि कार्यम् अत्यजन्। पादौ स्थिरौ भूत्वा अतिष्ठताम्। हस्तौ निश्चलौ अभवताम्। मुखं अन्नकणम् अपि न प्रावेशयत् एवं द्वे दिने व्यतीते जाते। शनैः शनैः सर्वाणि अङ्गानि शिथिलानि अभवन्। कार्यशक्तिः क्षीणा अभवत्। कथमपि पुनः मिलित्वा विचारम् अकुर्वन् “अहो! अस्माकं प्रमादः। भुक्तस्य अन्नस्य पाचनं तु उदरमेव करोति। एतद् एव अस्मभ्यं शक्तिं ददाति। अस्य कृपया एव वयं जीवामः। अतः अस्माभिः सर्वैः अनेन सह सहयोगः करणीयः”। नूनं संहतिः एव कार्यसाधिका।

Question 1.
‘करिष्यामः’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) वयमपि
(ख) वयम्
(ग) कार्यम्
(घ) अद्यप्रभृति

Answer

Answer: (ख) वयम्

---

Question 2.
‘भुक्तस्य’ इति विशेषणस्य विशेष्यपदं किम्?
(क) अन्नस्य
(ख) कार्यस्य
(ग) अन्नकणस्य
(घ) सहयोगस्य

Answer

Answer: (क) अन्नस्य

---

Question 3.
‘चलौ’ इति पदस्य किं विपर्ययपदम् अत्र प्रयुक्तम्?
(क) हस्तौ
(ख) अचलौ
(ग) निश्चलौ
(घ) पादौ

Answer

Answer: (ग) निश्चलौ

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘सर्वाणि अङ्गानि’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम् अस्ति?
(क) अभवन्
(ख) शिथिलानि
(ग) अतिष्ठताम्
(घ) करोति

Answer

Answer: (क) अभवन्

---

Question 5.
शनैः शनैः सर्वाणि अङ्गानि कीदृशानि अभवन्?

Answer

Answer: शिथिलानि

---

Question 6.
कार्यसाधिका का भवति?

Answer

Answer: संहतिः

---

Question 7.
कानि मिलित्वा अचिन्तयन्?

Answer

Answer: इन्द्रियाणि

---

Question 8.
कानि अङ्गानि मिलित्वा कार्यं त्यक्तवन्तः?

Answer

Answer: शरीरस्य सर्वाणि इन्द्रियाणि-हस्तौ, पादौ, मुखं, नासिका, कौँ इत्यादीनि मिलित्वा कार्यं त्यक्तवन्तः।

---

Question 9.
कस्य कृपया अङ्गानि शक्तियुक्तानि भवन्ति?

Answer

Answer: उदरस्य कृपया अङ्गानि शक्तियुक्तानि भवन्ति।।

---

Question 10.
सर्वाणि इन्द्रियाणि मिलित्वा कि विचारम् अकुर्वन्?

Answer

Answer: मिलित्वा विचारम् अकुर्वन्-“अहो! अस्माकं प्रमादः। भुक्तस्य अन्नस्य पाचनं तु उदरमेव करोति। एतद् एव अस्मभ्यं शक्तिं ददाति। अस्य कृपया एव वयं जीवामः। अतः अस्माभिः सर्वैः अनेन सह सहयोगः करणीयः”।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।।

Answer

Answer: संहतिः एव कार्यसाधिका।

---

(8)

चीनदेशस्य प्रख्यातः दार्शनिकः ‘हू लाई’ प्रतिदिनं प्रातः पर्वते अभ्रमत्। मार्गे तस्य मित्रम् अमिलत् यः तं प्राणमत् परं स दार्शनिक: तस्य उत्तरम् अर्धहोराऽनन्तरमददात् यतः स विचारेषु मग्नः अभवत्। एकदा मित्रस्य एको बन्धुः तेन सह आसीत्। सः स्वभावत: दार्शनिकमनमत् अग्रे च गत्वा अवदत्। “अहो कीदृशं शोभनमस्ति प्रभातम्, कीदृशानि मनोमोहकानि सन्ति दृश्यानि अत्र।” दार्शनिक: स्वमित्रं तस्य बन्धुं च सक्रोधमपश्यत्। यथैव दिने दार्शनिकमित्रं तस्य गृहं प्राप्तः तु दार्शनिक: अकथयत्–’तव बन्धुः तु अधिकमेव वदति, पुनः एनं मम गृहे मा आनय। एषः सर्वान् दर्शयति एतानि सुन्दराणि दृश्यानि।’

Question 1.
‘दृश्यानि’ अस्य किं विशेषणम् अनुच्छेदे आगतम्?
(क) सुन्दराणि
(ख) एतानि
(ग) सुन्दरम्
(घ) एतत्

Answer

Answer: (क) सुन्दराणि

---

Question 2.
‘अवदत्’ अस्याः क्रियायाः कर्तृपदं किम्?
(क) स्वभावतः
(ख) दार्शनिकम्
(ग) अग्रे
(घ) सः

Answer

Answer: (घ) सः

---

Question 3.
अनुच्छेदे ‘असुन्दराणि’ अस्य विपर्ययपदं किम्?
(क) मनोमोहकानि
(ख) मोहकानि
(ग) सुन्दराणि
(घ) उत्तमानि

Answer

Answer: (ग) सुन्दराणि

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘दार्शनिकः’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?
(क) अकथयत्
(ख) आनय
(ग) अवदत्
(घ) अमिलत्

Answer

Answer: (क) अकथयत्।

---

Question 5.
कः पर्वते अभ्रमत्?

Answer

Answer: दार्शनिकः

---

Question 6.
दार्शनिक: स्वमित्रं कथमपश्यत्?

Answer

Answer: सक्रोधम्

---

Question 7.
मार्गे कः अमिल?

Answer

Answer: मित्रम्

---

Question 8.
गृहे प्राप्तं स्वमित्रं दार्शनिकः किम् अकथयत्?

Answer

Answer: गृहं प्राप्तं स्वमित्रं दार्शनिक: अकथयत् ‘तव बन्धुः तु अधिकमेव वदति, पुनः एनं मम गृहे मा आनय। एषः सर्वान् दर्शयति एतानि सुन्दराणि दृश्यानि’।

---

Question 9.
दार्शनिकस्य मित्रस्य बन्धुः अग्रे गत्वा किम् अवदत्?

Answer

Answer: दार्शनिकस्य मित्रस्य बन्धुः अग्रे गत्वा अवदत्-‘अहो कीदृशं शोभनमस्ति प्रभातम्, कीदृशानि मनोमोहकानि सन्ति दृश्यानि अत्र’।

---

Question 10.
कः प्रातः पर्वते अभ्रमत्?

Answer

Answer: चीनदेशस्य प्रख्यातः दार्शनिकः ‘हू लाई’ प्रतिदिनं प्रातः पर्वते अभ्रमत्।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: दार्शनिकस्य चिन्तनम्।

---

(9)

एकस्य भिक्षुकस्य भिक्षापात्रे अञ्जलिपरिमिताः तण्डुलाः आसन्। सः अवदत्- “भगवन् ! दयां कुरु। कथम् अनेन उदरपूर्तिः भविष्यति।” तदैव अन्यः एक: अभिक्षुकः तत्र आगच्छति वदति च ‘भिक्षां देहि।’ क्रुद्धः प्रथमः भिक्षुकः अगर्जत्-‘रे भिक्षुक! भिक्षुकमेव भिक्षां याचसे। तव लज्जा नास्ति।” द्वितीयः भिक्षुकः उक्तवान्–“तव भिक्षापात्रे अञ्जलिपरिमिताः तण्डुलाः, मम तु पात्रं रिक्तम्। दयां कुरु।” अर्धं देहि। प्रथमः भिक्षुकः तत् न स्वीकृतवान्। द्वितीयः भिक्षुकः पुनः अवदत्- “भोः, कृपणः मा भव। केवलम् एकं तण्डुलं देहि।” प्रथमः भिक्षुकः तस्मै एकम् एव तण्डुलं ददाति। द्वितीये भिक्षुके गते सति प्रथमः भिक्षुकः भिक्षापात्रे तण्डुलाकारं स्वर्णकणं पश्यति। आश्चर्यचकितः शिरः ताडयन् सः पश्चात्तापम् अकरोत्-“धिक माम्। धिक् मम मूर्खताम्।”

Question 1.
‘क्रुद्धः’ इति कस्य विशेषणम्?
(क) प्रथमस्य भिक्षुकस्य
(ख) भिक्षुकस्य
(ग) प्रथमस्य
(घ) द्वितीयस्य भिक्षुकस्य

Answer

Answer: (ग) प्रथमस्य भिक्षुकस्य

---

Question 2.
प्रथम भिक्षुकः तस्मै एकं तण्डुलं ददाति। अत्र ‘तस्मै’ सर्वनामपदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) एकम्
(ख) तस्मै
(ग) ददाति
(घ) भिक्षुकः

Answer

Answer: (ग) ददाति

---

Question 3.
‘स्वीकृतवान्’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदम् किम्?
(क) भिक्षुकः
(ख) द्वितीयः भिक्षुकः
(ग) प्रथमः
(घ) प्रथमः भिक्षुकः

Answer

Answer: (घ) प्रथमः भिक्षुकः

---

Question 4.
अनुच्छेदे भरितम् (पूर्णम्) अस्य पदस्य कः विपर्ययः आगतः?
(क) अपूर्णम्
(ख) रिक्तम्
(ग) पात्रम्
(घ) मम

Answer

Answer: (ख) रिक्तम्

---

Question 5.
कस्य भिक्षुकस्य भिक्षापात्रं रिक्तम् आसीत्?

Answer

Answer: द्वितीयस्य

---

Question 6.
धिक् माम्’ इति कः वदति?

Answer

Answer: प्रथमभिक्षुकः

---

Question 7.
तदैव अन्यः कः तत्र आगच्छति?

Answer

Answer: भिक्षुकः

---

Question 8.
प्रथमः भिक्षुकः स्वभिक्षापात्रे किं पश्यति?

Answer

Answer: प्रथमः भिक्षुकः स्वभिक्षापात्रे तण्डुलाकारं स्वर्णकणं पश्यति।

---

Question 9.
द्वितीयः भिक्षुकः एकस्य तण्डुलस्य कृते किं ददाति?

Answer

Answer: द्वितीयः भिक्षुकः एकस्य तण्डुलस्य कृते तण्डुलाकारं स्वर्णकणं ददाति।

---

Question 10.
प्रथमः भिक्षुकः किं कथयित्वा पश्चात्तापमकरोत्?

Answer

Answer: आश्चर्यचकितः शिरः ताडयन् सः प्रथमः भिक्षुकः पश्चात्तापम् अकरोत्-“धिक माम्। धिक् मम मूर्खताम्।”

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: लोभः पापस्य कारणम्।

---

(10)

एकदा एकः कर्तव्यपरायणः नगररक्षकः इतस्ततः भ्रमन् एकम् अशीतिवर्षीयं महापुरुषम् अपश्यत्। सः आम्रवृक्षस्य आरोपणे तल्लीनः आसीत् । इदं दृष्ट्वा नगररक्षकः तं महापुरुषम् अवदत्-अवलोकनेन प्रतीयते यत् यदा एषः वृक्षः फलिष्यति तदा भवान् जीवितः न भविष्यति। अतः किमर्थं वृथा परिश्रमं कुर्वन्ति भवन्तः? महापुरुषः हसित्वा अवदत्-पश्यन्तु एतान् फलयुक्तान् वृक्षान्। एतेषाम् आरोपणं मया न कृतं परं फलानि अहं खादित्वा सन्तुष्टः भवामि। अतः यदा मम आरोपितस्य वृक्षस्य फलानि अन्ये खादिष्यन्ति, अहं पुनः प्रसन्नः भविष्यामि। महापुरुषस्य वचनं श्रुत्वा तं स नमस्कृत्य नगररक्षकः उक्तवान्-अनुकरणीया एव सज्जनानां सज्जनता।

Question 1.
‘नगररक्षकः’ इति पदस्य विशेषणपदं किम् अस्ति?
(क) एकदा
(ख) एकः
(ग) कर्तव्यपरायणः
(घ) परायणः

Answer

Answer: (ग) कर्तव्यपरायणः

---

Question 2.
‘दुर्जनानाम्’ इति पदस्य क: विपर्ययः?
(क) सज्जनानाम्
(ख) महापुरुषणाम्
(ग) जनानाम्
(घ) सज्जननाम्

Answer

Answer: (क) सज्जनानाम्

---

Question 3.
अस्मिन् गद्यांशे भविष्यामि’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) पुनः
(ख) प्रसन्नः
(ग) सन्तुष्टः
(घ) अहम् ङ्के

Answer

Answer: (घ) अहम्

---

Question 4.
अनुच्छेद दर्शनेम’ इति पदस्थ का पर्यायः लिखितः?
(क) प्रतीयते
(ख) अन्ये
(ग) अवलोकनेन
(घ) आरोपणे

Answer

Answer: (ग) अवलोकनेन

---

Question 5.
नगररक्षकः कीदृशं महापुरुषम् अपश्यत्?

Answer

Answer: अशीतिवर्षीयं

---

Question 6.
सज्जनानां सज्जनता कीदृशी भवति?

Answer

Answer: अनुकरणीया

---

Question 7.
कः हसित्वा अवदत्?

Answer

Answer: महापुरुषः

---

Question 8.
नगररक्षक: अशीतिवर्षीयं महापुरुषं कुत्र अपश्यत्?

Answer

Answer: नगररक्षक: अशीतिवर्षीयं महापुरुषं इतस्ततः भ्रमन् अपश्यत्।

---

Question 9.
महापुरुषेण आरोपितस्य वृक्षस्य फलानि के खादिष्यन्ति?

Answer

Answer: महापुरुषेण आरोपितस्य वृक्षस्य फलानि अन्ये खादिष्यन्ति।

---

Question 10.
महापुरुषस्य वचनं श्रुत्वा सः नगररक्षकः किम् उक्तवान्?

Answer

Answer: महापुरुषस्य वचनं श्रुत्वा तं नमस्कृत्य स:नगररक्षकः उक्तवान्–अनुकरणीया एव सज्जनानां सज्जनता।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: ‘अनुकरणीया एव सज्जनानां सज्जनता’ अथवा ‘कर्त्तव्यपरायणता’।

---

(11)

एकस्मिन् वने एकः विशाल: वृक्षः आसीत्। तस्मिन् बहवः खगाः वसन्ति स्म। एकदा ते अतीव बुभुक्षिताः आसन्। अतः भोजनं खादितुम् इतस्ततः भ्रमन्ति स्म। ते दूर-दूरं गच्छन्ति स्म। अन्ते च एकस्मिन् क्षेत्रे तण्डुलकणान् अपश्यन्। ते तत्र गत्वा प्रसन्नतया तण्डुलान् खादन्ति स्म परन्तु जालेन बद्धाः अभवन्। ‘अधुना किं करणीयम्’ इति चिन्तयित्वा ते सर्वे जालेन सह एव एकं स्वमित्रम् उपागच्छन्। तेषां मित्रम् एकः मूषकः आसीत्। सः जालं दन्तैः अकर्तयत्। अन्ते सर्वे स्वतन्त्राः भूत्वा अनृत्यन् अगायन् च-सुखं तु एकतायाम् एव विद्यते।

Question 1.
अस्मिन् गद्यांशे ‘वृक्षः’ किं विशेषणपदं प्रयुक्तम्?
(क) वने
(ख) विशाल:
(ग) एकः
(घ) सः

Answer

Answer: (ख) विशालः

---

Question 2.
अस्मिन् गद्यांशे ‘खादन्ति स्म’ इति क्रियापदस्य कतृपदं किम्?
(क) ते
(ख) मूषकाः
(ग) बहवः
(घ) खगाः

Answer

Answer: (ख) खगाः

---

Question 3.
‘मुक्ताः ‘इति पदस्य अत्र किं विपर्ययपदं प्रयुक्तम्?
(क) स्वतन्त्रताः
(ख) बहवः
(ग) बुभुक्षिताः
(घ) बद्धाः

Answer

Answer: (घ) बद्धाः

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘ते सर्वे’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?
(क) स्वतन्त्रताः
(ख) वसन्ति स्म
(ग) आसन्
(घ) उपागच्छन्

Answer

Answer: (घ) उपागच्छन्

---

Question 5.
विशालवृक्षे के वसन्ति स्म?

Answer

Answer: खगाः

---

Question 6.
सुखं कुत्र विद्यते?

Answer

Answer: एकतायाम्

---

Question 7.
खगाः एकस्मिन् क्षेत्रे कान् अपश्यन्?

Answer

Answer: तण्डुलकणान्

---

Question 8.
खगाः भोजनाय कुत्र भ्रमन्ति स्म?

Answer

Answer: खगाः भोजनाय इतस्ततः भ्रमन्ति स्म।

---

Question 9.
मूषकः किम् अकरोत्?

Answer

Answer: मूषकः जालं दन्तैः अकर्तयत्।

---

Question 10.
अन्ते सर्वे किम् अगायन्?

Answer

Answer: अन्ते सर्वे स्वतन्त्राः भूत्वा अनृत्यन्-अगायन् च-सुखं तु एकतायाम् एव विद्यते।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।।

Answer

Answer: ‘एकतायाम् सुखम्’ अथवा खगाः मूषकः च “सुखं तु एकतायाम् एव विद्यते।”

---

(12)

एकदा राजकुमारः सिद्धार्थः विहाराय उद्यानं गतवान्। अकस्मात् सः क्रन्दनध्वनिम् अशृणोत्। तदैव च एक: हंसः तस्य सम्मुखे भूमौ अपतत्। तं दृष्ट्वा सिद्धार्थः करुणापूर्णः सञ्जातः। पुनश्च स हंसस्य शरीराद् बाणं निष्कास्य यावत्पश्यति तावद् देवदत्तः तत्र समागतः। स सिद्धार्थम् उक्तवान् “भो सिद्धार्थ! एषः हंसः मया हतः, अतः इमं हंसं मह्यं देहि।” सिद्धार्थः उच्चैः अवदत्-“न दास्यामि इमम् हंसम्, यतः अहम् अस्य रक्षकः” तौ परस्परम् विवदमानौ राजसभां गतवन्तौ। राजा सर्वम् उदन्तं श्रुत्वा आदिष्टवान्-‘यस्य समीपे हंस: गमिष्यति स तस्यैव भविष्यति। हंस: तु सानन्दम् सिद्धार्थमेव उपगतः।” उक्तम् हि रक्षकः भक्षकात् श्रेयान्।

Question 1.
अत्र ‘गमिष्यति’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) समीपे
(ख) यस्य
(ग) हंसः
(घ) नृपः

Answer

Answer: (ग) हंसः

---

Question 2.
‘सहसा’ इति अव्ययस्य कः पर्यायः?
(क) अकस्मात्
(ख) सः
(ग) उच्चैः
(घ) यतः

Answer

Answer: (क) अकस्मात्

---

Question 3.
‘सिद्धार्थः करुणापूर्णः’ अनयोः पदयोः विशेषणं किम्?
(क) सिद्धार्थः
(ख) करुणापूर्णः
(ग) सिद्धार्थ
(घ) करुणा

Answer

Answer: (ख) करुणापूर्णः

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘परोक्षे’ इति पदस्य कः विपर्ययः?
(क) उच्चैः
(ख) अकस्मात्
(ग) सहसा
(घ) सम्मुखे

Answer

Answer: (घ) सम्मुखे

---

Question 5.
भूमौ कः पतितः आसीत्?

Answer

Answer: हंसः

---

Question 6.
क: उच्चैः अवदत्?

Answer

Answer: सिद्धार्थः

---

Question 7.
सिद्वार्थः विहाराय कुत्र गतवान्?

Answer

Answer: उद्यानम्

---

Question 8.
देवदत्तः किम् अवदत्?

Answer

Answer: देवदत्तः अवदत्-‘भो सिद्धार्थ ! एषः हंसः मया हतः, अतः इमं हंसं मह्यं देहि।”

---

Question 9.
राजा किम् आदिष्टवान्?

Answer

Answer: राजा आदिष्टवान्–“यस्य समीपे हंस: गमिष्यति स तस्यैव भविष्यति।”

---

Question 10.
संसारे किम् उक्तम्?

Answer

Answer: संसारे उक्तम् हि रक्षकः भक्षकात् श्रेयान्।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: सिद्धार्थस्य दयालुता अथवा राजकुमारः सिद्धार्थः।

---

(13)

अस्माकं विद्यालयः राजकीयः विद्यालयः अस्ति। अत्र पठनस्य तु श्रेष्ठा व्यवस्था अस्ति एव, युगपदेव क्रीडानामपि सुलभा व्यवस्था अस्ति। अतएव अस्माकं विद्यालयस्य सर्वासां कक्षाणां परिणाम: शतप्रतिशतं भवति। क्रीडानां प्रतियोगितासु अपि अस्माकं विद्यालयस्य छात्राः बहुन् पुरस्कारान् अलभन्त। अस्माकं विद्यालयस्य वार्षिकोत्सवः परह्यः सम्पन्नो जातः। तदा अस्माकं राज्यस्य राज्यपाल: मुख्यातिथिः आसीत्। यदैव मुख्यातिथि: द्वारं सम्प्राप्तः छात्रा: वाद्ययन्त्राणां ध्वनिना तस्य स्वागतमाचरन्। ततः सः मञ्चस्य सम्मुखे आसनं भूषितवान्।

Question 1.
‘व्यवस्था’ इति पदस्य किं विशेषणम्?
(क) युगपत्
(ख) युगपदेव
(ग) श्रेष्ठा
(घ) क्रीडानाम्

Answer

Answer: (ग) श्रेष्ठा

---

Question 2.
‘जातः’ इत्यस्य विलोमपदं किम्?
(क) अस्ति
(ख) भवति
(ग) आसीत्
(घ) आचरन्

Answer

Answer: (ख) भवति

---

Question 3.
अस्मिन् गद्यांशे ‘आचरन्’ इति क्रियायाः कर्तृपदं किम्?
(क) मुख्यातिथि:
(ख) स्वागतम्
(ग) छात्राः
(घ) तस्य

Answer

Answer: (ग) छात्राः

---

Question 4.
अनुच्छेदे ‘छात्राः’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?
(क) अलभन्त
(ख) भूषितवान्
(ग) अस्ति
(घ) भवति

Answer

Answer: (क) अलभन्त

---

Question 5.
अस्माकं विद्यालयः कीदृशः अस्ति?

Answer

Answer: राजकीयः

---

Question 6.
परीक्षापरिणामः कीदृशः अस्ति?

Answer

Answer: शतप्रतिशतं

---

Question 7.
परह्यः विद्यालये कः सम्पन्न जातः?

Answer

Answer: वार्षिकोत्सवः

---

Question 8.
वार्षिकोत्सवे मुख्यातिथिः कः आसीत्?

Answer

Answer: वार्षिकोत्सवे राज्यस्य राज्यपाल: मुख्यातिथिः आसीत्।

---

Question 9.
मुख्यातिथौ आगते छात्राः किम् अकुर्वन्?

Answer

Answer: मुख्यातिथौ आगते छात्रा: वाद्ययन्त्राणां ध्वनिना तस्य स्वागतम् आचरन् (अकुर्वन्)।

---

Question 10.
अत्र पठनस्य कीदृशी व्यवस्था अस्ति?

Answer

Answer: अत्र पठनस्य तु श्रेष्ठा व्यवस्था अस्ति।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: “अस्माकं विद्यालयः” अथवा “विद्यालयस्य वार्षिकोत्सवः

---

(14)

सत्सङ्गतेः महिमानं को न जानाति? संसारे सज्जनाः अपि दुर्जनाः अपि सन्ति। दुर्जनस्य संगतिं कोऽपि कर्तुं न इच्छति। अपरत्र सत्संगं विना मानवस्य जीवनम् एव दुर्जीवनं भवति। वस्तुतः सत्संगतिः जनानां पोषिका कुसंगतिश्च नाशिका। सर्वे जनाः स्वपोषमेव इच्छन्ति विनाशं तु न इच्छन्ति। अतः सत्संगतिः एव श्रेयसी। सज्जना: तु स्वगुणैः एव सन्तः कथ्यन्ते, अतएव जनाः सज्जनानां गुणेभ्यः स्पृह्यन्ति। सद्गुणेनैव जनः मनसा वाचा कर्मणा स्वस्थो भवति। तेन तस्य आयुः वर्धते, यशः अपि सततं वर्धते। को न जानाति यत् सर्वेषां देशानां महापुरुषाः अपि सत्संगत्या श्रेष्ठां पदवी प्राप्नुवन्। उक्तं हि भवभूतिना-‘सत्संगजानि निधनान्यपि तारयन्ति।’

Question 1.
‘कुसंगतिः’ पदस्य किं विपर्यय पदं गद्यांशे लिखितम्?
(क) सत्संगतेः
(ख) सत्संगतिः
(ग) सद्गुणेन
(घ) दुस्संगति

Answer

Answer: (ख) सत्संगतिः

---

Question 2.
‘जनाः गुणेभ्यः स्पृह्यन्ति’ अत्र कर्तृपदं किम्?
(क) जनाः
(ख) गुणः
(ग) गुणेभ्यः
(घ) स्पृह्यन्ति

Answer

Answer: (क) जनाः

---

Question 3.
‘श्रेष्ठां पदवीम्’ अनयोः विशेषणं किम्?
(क) पदवी
(ख) पदवीं
(ग) श्रेष्ठा
(घ) श्रेष्ठाम्

Answer

Answer: (घ) श्रेष्ठाम्

---

Question 4.
अनुच्छेद ‘दुष्टाः’ इति पदस्य कः पर्यायः वर्तते?
(क) दुर्जनाः
(ख) दुर्जीवनम्
(ग) सज्जनाः
(घ) कर्मणा

Answer

Answer: (क) दुर्जनाः

---

Question 5.
सत्संगतिं विना जीवनं किं भवति?

Answer

Answer: दुर्जीवनम्

---

Question 6.
कुसंगतिः कीदृशी?

Answer

Answer: नाशिका

---

Question 7.
कस्याः महिमानं को न जानाति?

Answer

Answer: सत्संगते:

---

Question 8.
संसारे कीदृशाः जनाः सन्ति?

Answer

Answer: संसारे सज्जनाः दुर्जनाश्च जनाः सन्ति।

---

Question 9.
भवभूतिना किम् उक्तम्?

Answer

Answer: भवभूतिना उक्तम्- “सत्संगजानि निधनान्यपि तारयन्ति।”

---

Question 10.
सर्वे जनाः किम् इच्छन्ति किं वा न?

Answer

Answer: सर्वे जनाः स्वपोषमेव इच्छन्ति विनाशं तु न इच्छन्ति।

---

Question 11.
अस्य अनुच्छेदस्य कृते समुचितं शीर्षकं लिखत।

Answer

Answer: सत्सङ्गतिः।

---

(15)

रात्रिः गमिष्यति भविष्यति सुप्रभातं,
भास्वानुदेष्यति हसिष्यति पङ्कजश्रीः।
इत्थं विचारति कोशगते द्विरेफे,
हा-हन्त-हन्त! नलिनी गज उज्जहार॥

Question 1.
श्लोके ‘कमलम्’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः प्रयुक्तः?
(क) पङ्कजश्रीः
(ख) सुप्रभातम्
(ग) नलिनी
(घ) नलिनीम्

Answer

Answer: (घ) नलिनीम्

---

Question 2.
‘हा- हन्त हन्त! नलिनी गज उज्जहार।’ अत्र क्रियापदं किम्?
(क) नलिनी
(ख) उज्जहार
(ग) गजः
(घ) हा-हन्त-हन्त!

Answer

Answer: (ख) उज्जहार

---

Question 3.
प्रभाते का हसिष्यति?

Answer

Answer: पङ्कजश्रीः

---

Question 4.
द्विरेफानुसारं का गमिष्यति?

Answer

Answer: रात्रिः

---

Question 5.
कोशगते द्विरेफे इदं विचारति किम् अभवत्?

Answer

Answer: कोशगते द्विरेफे इदं विचारति नलिनी गजः उज्जहार।

---

(16)

ओंकारं बिन्दु संयुक्तं, नित्यं ध्यायन्ति योगिनः।
कामदं मोक्षदं चैव, ओंकाराय नमो-नमः॥

Question 1.
‘ओंकारं बिन्दु संयुक्तम्’ अनयोः पदयोः विशेषणं किमस्ति?
(क) बिन्दुः
(ख) संयुक्तम्
(ग) बिन्दुसंयुक्तम्
(घ) ओंकारम्

Answer

Answer: (ग) बिन्दुसंयुक्तम्

---

Question 2.
श्लोके ‘ध्यायन्ति’ इत्यस्य क्रियापदस्य कर्तृपदं किमस्ति?
(क) योगिनः
(ख) कामदं
(ग) नित्यं
(घ) ओंकारम्

Answer

Answer: (क) योगिनः

---

Question 3.
कस्मै नमो-नमः भवेत्?

Answer

Answer: ओंकाराय

---

Question 4.
योगिनः कीदृशम् ओंकारं ध्यायन्ति?

Answer

Answer: कामदम्

---

Question 5.
ओंकारं किं-किं ददाति?

Answer

Answer: ओंकारं कामं मोक्षं च ददाति।

---

(17)

सुखार्थिने कुतो विद्या कुतो विद्यार्थिने सुखम्।
सुखार्थी वा त्यजेत् विद्यां विद्यार्थी वा त्यजेत् सुखम्॥

Question 1.
श्लोके ‘छात्राय’ पदस्य कः पर्यायः प्रयुक्तः?
(क) विद्यार्थिने
(ख) विद्यार्थि
(ग) सुखार्थि
(घ) सुखार्थिने

Answer

Answer: (क) विद्यार्थिने

---

Question 2.
सुखार्थी वा त्यजेत् विद्याम्।’ अत्र क्रियापदं किमस्ति?
(क) सुखार्थी
(ख) वा
(ग) त्यजेत्
(घ) विद्याम्

Answer

Answer: (ग) त्यजेत्

---

Question 3.
कस्मै सुखं न प्राप्नोति?

Answer

Answer: विद्यार्थिने

---

Question 4.
विद्यार्थी किं त्यजे?

Answer

Answer: सुखम्

---

Question 5.
सुखार्थिने किं न प्राप्नोति?

Answer

Answer: सुखार्थिने विद्या न प्राप्नोति।

---

(18)

तृणानि भूमिरुदकं चतुर्थी वाक् च सुनृता।
एतान्यपि सतां गेहेषु नोच्छिद्यन्ते कदाचन।

Question 1.
श्लोके ‘वाणी’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः प्रयुक्तः?
(क) भूमिः
(ख) वाक्
(ग) उदकम्
(घ) तृणानि

Answer

Answer: (ख) वाक्

---

Question 2.
‘दुर्जनानाम्’ इति पदस्य श्लोके कः विपर्ययः आगतोऽस्ति?
(क) कदाचन
(ख) सतानाम्
(ग) एतान्यपि
(घ) सताम्

Answer

Answer: (घ) सताम्

---

Question 3.
श्लोके सुनृता का कथिता अस्ति?

Answer

Answer: वाक्

---

Question 4.
प्रथमं किं वस्तु श्लोके कथितम्?

Answer

Answer: तृणानि

---

Question 5.
कानि सतां गेहेषु कदाचन न उच्छिद्यन्ते?

Answer

Answer: तृणानि भूमिरुदकं चतुर्थी च सुनृता वाक् एतानि सतां गेहेषु कदाचन न उच्छिद्यन्ते।

---

(19)

गौरवं प्राप्यते दानात् न तु वित्तस्य सञ्चयात्।
स्थितिः उच्चैः पयोदानां पयोधीनाम् अधः स्थितिः॥

Question 1.
श्लोके ‘गौरवम्’ इति कर्तृपदस्य क्रियापदं किम्?
(क) प्राप्यते
(ख) दानात्
(ग) न तु
(घ) वित्तस्य

Answer

Answer: (क) प्राप्यते

---

Question 2.
‘बद्दलानाम्’ इत्यस्य पदस्य कः पर्यायः श्लोके लिखितः?
(क) पयोधीनाम्
(ख) स्थितिः
(ग) पयोदानाम्
(घ) उच्चैः

Answer

Answer: (ग) पयोदानाम्

---

Question 3.
दानात् किं प्राप्यते?

Answer

Answer: गौरवम्

---

Question 4.
पयोधीनां स्थितिः कुत्र भवति?

Answer

Answer: अधः।

---

Question 5.
केषां स्थितिः उच्चैः भवति?

Answer

Answer: पयोदानां स्थितिः उच्चैः भवति।

---

(20)

सर्वे भवन्तु सुखिनः सर्वे सन्तु निरामयाः।
सर्वे भद्राणि पश्यन्तु मा कश्चिद् दुःखभाग् भवेत्॥

Question 1.
‘मा कश्चिद् दु:खभाग् भवेत्। अत्र वाक्ये क्रियापदं किम्?
(क) भवेत्
(ख) मा
(ग) कश्चिद्
(घ) दुःखभाग्

Answer

Answer: (क) भवेत्

---

Question 2.
‘सर्वे निरामयाः’ अनयोः पदयोः विशेषणपदं किमस्ति?
(क) सर्वः
(ख) सर्वे
(ग) निरामयः
(घ) निरामयाः

Answer

Answer: (घ) निरामयाः

---

Question 3.
के निरामयाः सन्तु?

Answer

Answer: सर्वे

---

Question 4.
कश्चित् किं मा भवेत्?

Answer

Answer: दुःखभाग्

---

Question 5.
सर्वे कीदृशाः भवन्तु?

Answer

Answer: सर्वे सुखिनः भवन्तु।।

---

(21)

सर्वस्य हि परीक्ष्यन्ते स्वभावाः नेतरे गुणाः।
अतीत्य हि गुणान् सर्वान् स्वभावो मूर्ध्नि वर्तते॥

Question 1.
‘गुणान् सर्वान्’ अनयोः पदयोः विशेष्यः कः?
(क) गुणान्
(ख) गुणाः
(ग) सर्वान्
(घ) सर्वः

Answer

Answer: (क) गुणान्

---

Question 2.
‘अतीत्य हि गुणान् सर्वान् स्वभावो मूनि वर्तते।’ अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किम् अस्ति?
(क) अतीत्य
(ख) स्वभावो
(ग) वर्तते
(घ) मूर्ध्नि

Answer

Answer: (ग) वर्तते

---

Question 3.
सर्वस्य के परीक्ष्यन्ते?

Answer

Answer: स्वभावाः

---

Question 4.
कस्य इतरे गुणाः न परीक्ष्यन्ते?

Answer

Answer: सर्वस्य

---

Question 5.
गुणान् सर्वान् अतीत्य कः मूर्ध्नि वर्तते?

Answer

Answer: गुणान् सर्वान् अतीत्य स्वभावो मूर्ध्निः वर्तते।

---

(22)

अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविनः।
चत्वारि तस्य वर्धन्ते आयुर्विद्यायशोबलम्॥

Question 1.
श्लोके ‘तस्य’ सर्वनाम पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) जीवाय
(ख) जनाय
(ग) अभिवादनशीलाय
(घ) गुणाय

Answer

Answer: (ग) अभिवादनशीलाय

---

Question 2.
‘चत्वारि तस्य वर्धन्ते।’ अत्र क्रियापदं किम्?
(क) चत्वारि
(ख) तस्य
(ग) वर्धन्ते
(घ) वर्धन्ति

Answer

Answer: (ग) वर्धन्ते

---

Question 3.
अभिवादनशीलस्य कति गुणाः वर्धन्ते?

Answer

Answer: चत्वारः

---

Question 4.
अत्र प्रथमः गुणः कः कथितः?

Answer

Answer: आयुः

---

Question 5.
कस्य आयुर्विद्यायशोबलं वर्धन्ते?

Answer

Answer: अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविन: आयुर्विद्यायशोबलं वर्धन्ते।

---

We think the shed NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar अपठित-अवबोधनम् with Answers Pdf free download will benefit you to the fullest. For any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit अपठित-अवबोधनम् MCQs Multiple Choice Questions with Answers, share with us via the below comment box and we’ll reply back to you at the earliest possible.

Students who are searching for NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar अशुद्धि-संशोधनम् with Answers Pdf free download can refer to this page thoroughly. Because here we have compiled a list of MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers. So, Plan your Exam Preparation accordingly with the अशुद्धि-संशोधनम् Class 10 MCQs Questions with Answers PDF. Also, you can practice and test your subject knowledge by solving these अशुद्धि-संशोधनम् objective questions.

MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar अशुद्धि-संशोधनम् with Answers

प्रदत्तेषु उत्तरेषु यत् उत्तरम् शुद्धम् अस्ति तत् चीयताम्। (दिए गए उत्तरों में से जो उत्तर शुद्ध है उसे चुनिए।)
Choose the appropriate answer from the options given below.

Question 1.
शुद्धम् पवनः वहति।
(क) शुद्धा
(ख) शुद्धः
(ग) शुद्ध
(घ) शुद्धम्

Answer

Answer: (ख) शुद्धः

---

Question 2.
त्वम् मम मित्रः अस्ति।
(क) मित्रम्
(ख) मित्रे
(ग) मित्राणि
(घ) मित्रेण

Answer

Answer: (क) मित्रम्

---

Question 3.
छात्राः विद्यालयं गच्छति।
(क) गच्छति
(ख) गच्छतः
(ग) गच्छसि
(घ) गच्छन्ति

Answer

Answer: (घ) गच्छन्ति

---

Question 4.
त्वम् पुस्तकं पठामि।
(क) पठति
(ख) पठसि
(ग) पठावः
(घ) पठथः

Answer

Answer: (ख) पठसि

---

Question 5.
गुरवः छात्रेभ्यः विद्यां ददाति।
(क) गुरुः
(ख) गुरुम्
(ग) गुरुणा
(घ) गुरु

Answer

Answer: (क) गुरुः

---

Question 6.
इमे छात्रौ पठतः।
(क) इमाः
(ख) इमानि
(ग) इमौ
(घ) इमम्

Answer

Answer: (ग) इमौ

---

Question 7.
अस्य बालिकायाः गृहं कुत्रास्ति?
(क) अनेन
(ख) अस्याः
(ग) अस्यै
(घ) अस्याम्

Answer

Answer: (ख) अस्याः

---

Question 8.
धर्म: आचरणीयम्।
(क) आचरणीयः
(ख) आचरणीया
(ग) आचरणीयौ
(घ) आचरणीये

Answer

Answer: (क) आचरणीयः

---

Question 9.
वृक्षः परोपकाराय फलन्ति।
(क) वृक्षान्
(ख) वृक्षम्
(ग) वृक्षौ
(घ) वृक्षाः

Answer

Answer: (घ) वृक्षाः

---

Question 10.
अहं पुस्तकं पठति।
(क) पठसि
(ख) पठावः
(ग) पठामि
(घ) पठथः

Answer

Answer: (ग) पठामि

---

Question 11.
ते बालकाः पुस्तकं पठतः।
(क) पठथः
(ख) पठावः
(ग) पठन्ति
(घ) पठामः

Answer

Answer: (ग) पठन्ति

---

Question 12.
यः सत्यं भाषते सः सुखं लभति।
(क) लभसि
(ख) लभते
(ग) लप्स्यते
(घ) लभ्यते

Answer

Answer: (ख) लभते

---

Question 13.
वृक्षे चत्वारि खगाः सन्ति।
(क) चतुरः
(ख) चत्वारि
(ग) चत्वारः
(घ) चतस्रः

Answer

Answer: (ग) चत्वारः

---

Question 14.
रामः विद्यालयं गच्छसि।
(क) गच्छति
(ख) गच्छामि
(ग) गच्छानि
(घ) गच्छथः

Answer

Answer: (क) गच्छति

---

Question 15.
अहम् शास्त्रं पठामः।
(क) पठसि
(ख) पठामि
(ग) पठति
(घ) पठावः

Answer

Answer: (ख) पठामि

---

Question 16.
सत्यः कथयितव्यम्।
(क) सत्येन
(ख) सत्यम्
(ग) सत्यम्
(घ) सत्याय

Answer

Answer: (ग) सत्यम्

---

Question 17.
धर्माचरणेन सुखं लभति।
(क) लभसि
(ख) लभते
(ग) लभ्यते
(घ) लभसे

Answer

Answer: (ख) लभते

---

Question 18.
उद्याने सुन्दराः पुष्पाणि सन्ति। .
(क) सुन्दरम्
(ख) सुन्दरः
(ग) सुन्दराणि
(घ) सुन्दरे

Answer

Answer: (ग) सुन्दराणि

---

Question 19.
धनं सुखाय भवथः।
(क) भूयते
(ख) भवति
(ग) भवसि
(घ) भवतः

Answer

Answer: (ख) भवति

---

Question 20.
रामः मम मित्रः अस्ति।
(क) मित्रे
(ख) मित्रा
(ग) मित्रम्
(घ) मित्रौ

Answer

Answer: (ग) मित्रम्

---

Question 21.
क्रोधः न कर्तव्यम्।
(क) कर्तव्यः
(ख) कर्तव्या
(ग) कर्तव्ये
(घ) कर्तव्याः

Answer

Answer: (क) कर्तव्यः

---

Question 22.
इदानीं त्वं किं कुर्वन्ति?
(क) करोमि
(ख) कुर्मः
(ग) करोषि
(घ) कुरुथः

Answer

Answer: (ग) करोषि

---

Question 23.
सः अपि जलं पास्यसि।
(क) पास्यति
(ख) पास्यतः
(ग) पास्यथः
(घ) पास्यन्ति

Answer

Answer: (क) पास्यति

---

Question 24.
कुतुबमीनारे वयं बहून् जनाः अपश्याम।
(क) जनान्
(ख) जनैः
(ग) जनः
(घ) जनम्

Answer

Answer: (क) जनान्

---

Question 25.
तेषु अनेकाः उपरि गच्छन्ति स्म।
(क) अनेकान्
(ख) अनेके
(ग) अनेकः
(घ) अनेकेन

Answer

Answer: (ख) अनेके

---

Question 26.
वयम् एकस्य छायायुक्त-वृक्षस्य अधः भोजनं अकुर्वन्।
(क) अकरवम्
(ख) अकरवाव
(ग) अकरवाम
(घ) अकरोः

Answer

Answer: (ग) अकरवाम

---

Question 27.
माम् कुतुबमीनारः अतीव अरोचत।।-
(क) मम
(ख) मत्
(ग) मया
(घ) मह्यम्।

Answer

Answer: (घ) मह्यम्।

---

Question 28.
अहं पत्रवाहकः अस्ति।
(क) असि
(ख) अस्मि
(ग) स्थ
(घ) स्तः

Answer

Answer: (ख) अस्मि

---

Question 29.
जनेभ्यः प्रतिदिनम् आगताः पत्राणि वितरामि।
(क) आगतानि
(ख) आगतान्
(ग) आगतेभ्यः
(घ) आगतैः

Answer

Answer: (क) आगतानि

---

Question 30.
ते पत्रेषु साक्षात्कारपत्रः, परीक्षाफलं, नियुक्तिपत्रम् अपि आप्नुवन्ति।
(क) साक्षात्कारपत्रम्
(ख) साक्षात्कारपत्राणि
(ग) साक्षात्कारपत्रैः
(घ) साक्षात्कारपत्रे

Answer

Answer: (क) साक्षात्कारपत्रम्

---

Question 31.
अहं स्वकर्मं सदा निष्ठया करोमि।
(क) स्वकर्मः
(ख) स्वकर्मान्
(ग) स्वकर्मणा
(घ) स्वकर्म

Answer

Answer: (घ) स्वकर्म

---

Question 32.
येन जनाः शिक्षितः भवेयुः।
(क) शिक्षितम्
(ख) शिक्षितान्
(ग) शिक्षिताः
(घ) शिक्षितेन

Answer

Answer: (ग) शिक्षिताः

---

Question 33.
एकस्मिन् ग्रामे द्वे मित्रौ आस्ताम्-रामः च श्यामः च।
(क) मित्रम्
(ख) मित्राणि
(ग) मित्रेण
(घ) मित्रे

Answer

Answer: (घ) मित्रे

---

Question 34.
तयोः रामः बहूनां दीनानां सहायतां कुर्वन्ति स्म।
(क) करोति
(ख) कुरुतः
(ग) करोषि
(घ) करोमि

Answer

Answer: (क) करोति

---

Question 35.
श्यामः च तस्य सह सहयोगं करोति स्म।
(क) तयोः
(ख) तेन
(ग) तस्मै
(घ) तम्

Answer

Answer: (ख) तेन

---

Question 36.
तयोः अपूर्वं मैत्रीं दृष्ट्वा जनाः कथयन्ति स्म-अहो धन्यौ एतौ सुहृदौ।
(क) अपूर्वा
(ख) अपूर्वां
(ग) अपूर्वी
(घ) अपूर्वः

Answer

Answer: (ख) अपूर्वां

---

Question 37.
वयं नित्यम् अग्रजानां चरणौ स्पृशन्ति,
(क) स्पृशति
(ख) स्पृशामि
(ग) स्पृशामः
(घ) स्पृशावः

Answer

Answer: (ग) स्पृशामः

---

Question 38.
तेषाम् आशीर्वादाः अस्मान् रक्षति।
(क) आशीर्वादम्
(ख) आशीर्वादान्
(ग) आशीर्वादौ
(घ) आशीर्वादः

Answer

Answer: (घ) आशीर्वादः

---

Question 39.
ये शिष्यौ गुरुजनानां चरणौ स्पृशन्ति,
(क) शिष्यः
(ख) शिष्याः
(ग) शिष्यान्
(घ) शिष्यौ

Answer

Answer: (ख) शिष्याः

---

Question 40.
तेषाम् आयुः वर्धन्ते।
(क) वर्धते
(ख) वर्धेते
(ग) वर्धे
(घ) वर्धसे

Answer

Answer: (क) वर्धते

---

Question 41.
अहं प्रतिदिनं मातापितरौ प्रणमति।
(क) प्रणमतः
(ख) प्रणमन्ति
(ग) प्रणमामि
(घ) प्रणमामः

Answer

Answer: (ग) प्रणमामि

---

Question 42.
तौ च माम् आशीर्वादं यच्छतः।
(क) मह्यम्
(ख) मत्
(ग) मम
(घ) मयि

Answer

Answer: (क) मह्यम्

---

Question 43.
भवान् सुखी भवन्तु।
(क) भव
(ख) भवत
(ग) भवतु
(घ) भवन्तु

Answer

Answer: (ग) भवतु

---

Question 44.
सर्वेषां दीनजनस्य सेवां करोतु इति।
(क) दीनजनानाम्
(ख) दीनजनान्
(ग) दीनजनयोः
(घ) दीनजनेभ्यः

Answer

Answer: (क) दीनजनानाम्

---

Question 45.
रात्रौ सर्वे निद्रामग्नाः आसीत्।
(क) आस्ताम्
(ख) आस्त
(ग) आसी:
(घ) आसन्

Answer

Answer: (घ) आसन्

---

Question 46.
एकं शब्दः श्रुतः ढमढम् इति। कश्चित् चौरः भवेत् इति।
(क) एकः
(ख) एकाम्
(ग) एका
(घ) एकया

Answer

Answer: (क) एकः

---

Question 47.
वयं भीतः परन्तु वस्तुतः पाकशालायाम्।।
(क) भीतम्
(ख) भीताम्
(ग) भीता
(घ) भीताः

Answer

Answer: (घ) भीताः

---

Question 48.
एकः बिडाली पात्रम् अपातयत्।
(क) एका
(ख) एकाम्
(ग) एकम्
(घ) एक

Answer

Answer: (क) एका

---

Question 49.
वयं प्रतिदिनं भ्रमणाय गच्छन्ति।
(क) गच्छावः
(ख) गच्छामः
(ग) गच्छथ
(घ) गच्छथः

Answer

Answer: (ख) गच्छामः

---

Question 50.
उद्याने अनेकाः जनाः व्यायाम कुर्वन्ति।
(क) अनेकं
(ख) अनेकः
(ग) अनेके
(घ) अनेकान्

Answer

Answer: (ग) अनेके

---

Question 51.
वयं च द्रष्टारः भविष्यामि।
(क) भविष्याव:
(ख) भविष्यामः
(ग) भविष्यन्ति
(घ) भविष्यति

Answer

Answer: (ख) भविष्यामः

---

Question 52.
वृक्षे चतस्त्रः फलानि सन्ति
(क) चत्वारि
(ख) चत्वारः
(ग) चतुरः
(घ) चतुर्णाम्

Answer

Answer: (क) चत्वारि

---

Question 53.
द्वे बालकौ पठतः।
(क) द्वा
(ख) द्वि
(ग) द्वौ
(घ) द्वयोः

Answer

Answer: (ग) द्वौ

---

Question 54.
वयं श्वः प्रदर्शनी गच्छामः।
(क) गमिष्यावः
(ख) गमिष्यथ:
(ग) गमिष्यामः
(घ) गमिष्यन्ति

Answer

Answer: (ग) गमिष्यामः

---

Question 55.
यूयं तस्मै फलानि यच्छिष्यथ।
(क) दास्यथ
(ख) दास्यथः
(ग) दास्यसि
(घ) दास्यन्ति

Answer

Answer: (क) दास्यथ

---

Question 56.
सा कन्या आयुष्मान् भवतु।।
(क) आयुष्मत्
(ख) आयुष्मन्
(ग) आयुष्मती
(घ) आयुष्मतः

Answer

Answer: (ग) आयुष्मती

---

विकल्पेभ्यः शुद्धम् उत्तरं चित्त्वा रिक्तस्थानानि सम्पूरयत। (विकल्पों से शुद्ध उत्तर चुनकर खाली स्थान भरें।)
Fill in the blank by correct words who given below.

Question 1.
तस्य …………….. अपि तत्र तेन सह गतवान्। सः अवदत्
(क) मित्राणि
(ख) मित्रम्
(ग) मित्रे
(घ) मित्रेण

Answer

Answer: (ख) मित्रम्

---

Question 2.
अहो विडम्बना! नगरेषु एकतः धनप्रदर्शनम् अपरतः नग्नाः दरिद्राः क्षुधया पीडिताः च ……………….
(क) स्थः
(ख) अस्मि
(ग) सन्ति
(घ) स्मः

Answer

Answer: (ग) सन्ति

---

Question 3.
अहम् एकः पत्रवाहकः ………………..
(क) अस्मि
(ख) असि
(ग) सन्ति
(घ) स्मः

Answer

Answer: (क) अस्मि

---

Question 4.
जनेभ्यः प्रतिदिनम् ……………. पत्राणि वितरामि।
(क) आगतान्
(ख) आगता
(ग) आगतानि
(घ) आगताः

Answer

Answer: (ग) आगतानि

---

Question 5.
जन्त्वागारे बहवः ………………
(क) सिंहः
(ख) सिंहम्
(ग) सिंहाः
(घ) सिंहान्

Answer

Answer: (ग) सिंहाः

---

Question 6.
तत्र ………………… अपि वृक्षात् वृक्षं कूर्दन्ते स्म।
(क) वानरं
(ख) वानरान्
(ग) वानरैः
(घ) वानराः

Answer

Answer: (घ) वानराः

---

Question 7.
एकः दुष्ट: बालकः ………………. वानरान् अताडयत्।
(क) पाषाण-खण्डैः
(ख) पाषाण-खण्डेभ्यः
(ग) पाषाण-खण्डाः
(घ) पाषाण-खण्डः

Answer

Answer: (क) पाषाण-खण्डैः

---

Question 8.
तदैव तत्र रक्षकः आगत्य अवदत्-भोः एतेषु अपि प्राणाः सन्ति अतः त्वम् एतान् मा ……………… इति।
(क) ताडय
(ख) ताडयत
(ग) ताडयतु
(घ) ताडयानि

Answer

Answer: (क) ताडय

---

Question 9.
अहम् …………………. पञ्चाशत् वर्षीया महिला अस्मि।
(क) एकम्
(ख) एकाम्
(ग) एकः
(घ) एका

Answer

Answer: (घ) एका

---

Question 10.
अहं किञ्चित् संस्कृतम् ……………. ।
(क) अवगच्छामि
(ख) अवगच्छति
(ग) अवगच्छसि
(घ) अवगच्छन्ति

Answer

Answer: (क) अवगच्छामि

---

Question 11.
इदानीं यदा …………………. अपि संस्कृतभाषां वदन्ति।
(क) बालः
(ख) बालम्
(ग) बालाः
(घ) बालैः

Answer

Answer: (ग) बालाः

---

Question 12.
तदा अहम् अति …………….. भवामि।
(क) प्रसन्नः
(ख) प्रसन्ना
(ग) प्रसन्न
(घ) प्रसन्नाः

Answer

Answer: (क) प्रसन्नः

---

Question 13.
राधिका-अयि ………………… ‘अद्य मम विद्यालये वार्षिकोत्सवः अस्ति।
(क) लताः!
(ख) लते!
(ग) लताम्!
(घ) लता!

Answer

Answer: (ख) लते!

---

Question 14.
अतः अहम्………………… सह विद्यालयं गमिष्यामि।
(क) स्वपितुः
(ख) स्वपित्रा
(ग) स्वपितः
(घ) स्वपिता

Answer

Answer: (ख) स्वपित्रा

---

Question 15.
लता-राधिके! किम् तत्र तव …………………. अपि भविष्यन्ति?
(क) मित्रम्
(ख) मित्राः
(ग) मित्राणि
(घ) मित्रैः

Answer

Answer: (ग) मित्राणि

---

Question 16.
राधिका-आम्। तत्र अहं पुरस्कारम् अपि ………………
(क) लप्स्य ते
(ख) लप्स्यन्ते
(ग) लप्स्य ते
(घ) लप्स्ये

Answer

Answer: (घ) लप्स्ये

---

Question 17.
‘अवकरः जले न क्षेप्तव्यः’ इत्यादि घोषणां ते ………………
(क) कृतवान्
(ख) कृतवत्
(ग) कृतवती
(घ) कृतवन्तः

Answer

Answer: (घ) कृतवन्तः

---

Question 18.
…………………. मम विद्यालयः अस्ति।
(क) एषा
(ख) एतत्
(ग) एषः
(घ) एते

Answer

Answer: (ग) एषः

---

Question 19.
……………. विद्यालये पञ्चाशत् अध्यापका: अध्यापिका: च पाठयन्ति।
(क) अयम्
(ख) अस्मिन्
(ग) अस्य
(घ) अस्मात्

Answer

Answer: (ख) अस्मिन्

---

Question 20.
किम् ……………… पार्श्वे संगणकयन्त्रम् अस्ति?
(क) त्वत्
(ख) त्वम्
(ग) तव
(घ) त्वाम्

Answer

Answer: (ग) तव

---

Question 21.
अद्यत्वे वयं सर्वाणि कार्याणि संगणकयन्त्रेण एव ……………….
(क) क्रियन्ते
(ख) कुर्मः
(ग) कुर्वन्ति
(घ) कुरुथ

Answer

Answer: (ख) कुर्मः

---

Question 22.
……………… बालक: भोजनं खादति।
(क) तत्
(ख) सः
(ग) सा
(घ) तेन

Answer

Answer: (ख) सः

---

Question 23.
त्वया सह के ………………..?
(क) गच्छन्ति
(ख) गच्छामः
(ग) गच्छति
(घ) गच्छतः

Answer

Answer: (क) गच्छन्ति

---

Question 24.
………………… एका योग्या बालिका अस्ति।
(क) तत्
(ख) तेन
(ग) सः
(घ) सा

Answer

Answer: (घ) सा

---

Question 25.
मया सह मम …………… अपि गच्छन्ति।
(क) मित्राणि
(ख) मित्रम्
(ग) मित्रेण
(घ) मित्रे

Answer

Answer: (क) मित्राणि

---

Question 26.
किं त्वम् अपि ……………
(क) पठिष्यसि
(ख) पठिष्यति
(ग) पठिष्यथ
(घ) पठिष्यथः

Answer

Answer: (क) पठिष्यसि

---

Question 27.
सः अपि फलानि ………………….
(क) खादिष्यसि
(ख) खादिष्यति।
(ग) खादिष्यामि
(घ) खादिष्यामः

Answer

Answer: (ख) खादिष्यति।

---

We think the shed NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar अशुद्धि-संशोधनम् with Answers Pdf free download will benefit you to the fullest. For any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit अशुद्धि-संशोधनम् MCQs Multiple Choice Questions with Answers, share with us via the below comment box and we’ll reply back to you at the earliest possible.

Students who are searching for NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar समयलेखनम् with Answers Pdf free download can refer to this page thoroughly. Because here we have compiled a list of MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers. So, Plan your Exam Preparation accordingly with the समयलेखनम् Class 10 MCQs Questions with Answers PDF. Also, you can practice and test your subject knowledge by solving these समयलेखनम् objective questions.

MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar समयलेखनम् with Answers

घटिकायाः समयम् दृष्ट्वा प्रदत्तविकल्पेभ्यः शुद्धम् समयम् चित्वा एवं उचितं समयं लिखित्वा रिक्तस्थानम् पूरयत। (घड़ी में समय देखकर दिए गए विकल्पों में से शुद्ध उत्तर चुनकर तथा उचित समय लिखकर रिक्त स्थान पूरा कीजिए।)
See the clock and fill the correct time in the blanks by choosing correct options.

Question 1.
देवशर्मा …………. वादने उत्तिष्ठति।

(क) पञ्च
(ख) षष्ठ
(ग) सप्त
(घ) अष्ट

Answer

Answer: (क) पञ्च

---

Question 2.
सः …………… वादने स्नानं करोति।

(क) सार्धषड्
(ग) सार्धपञ्च
(ख) सार्धषट्
(घ) सार्धचतुर्।

Answer

Answer: (ग) सार्धपञ्च

---

Question 3.
सः …………….. वादने पाठयति।

(क) पादोन-पञ्च
(ख) पादोन-षड्
(ग) पादोन-सप्त
(घ) पादोन-चतुर्।

Answer

Answer: (ख) पादोनषड्

---

Question 4.
सः …………. वादने विद्यालयम् गच्छति।

(क) सपादअष्ट
(ख) सपादसप्त
(ग) सपादैक
(घ) सपादषड्

Answer

Answer: (ख) सपादसप्त

---

Question 5.
(i) सुरेन्द्र ……………. वादने निजकार्यात् निवृत्तः भवति।

(क) पञ्च
(ख) षड्
(ग) सप्त
(घ) नव

Answer

Answer: (ग) सप्त

---

Question 6.
सः ……………….. वादने समाचारान् आकर्णयति।

(क) सार्धअष्ट
(ख) सार्धसप्त
(ग) सार्धनव
(घ) सार्धदश।

Answer

Answer: (क) सार्धअष्ट

---

Question 7.
सः …………… वादने रात्रिभोजनम् करोति।

(क) सपादनव
(ख) सपाददश
(ग) सपादषड्
(घ) सपादसप्त

Answer

Answer: (क) सपादनव

---

Question 8.
सः ……………. वादने शयनाय गच्छति।

(क) पादोन-नव
(ख) पादोन-एकादश
(ग) सपाद-नव
(घ) पादोन-दश।

Answer

Answer: (घ) पादोनदश।

---

Question 9.
गोपालदासः …………….. वादने देवालयम् गच्छति।

(क) सपादपञ्च
(ख) सपादचतुर्
(ग) सपादषड्
(घ) सपादसप्त।

Answer

Answer: (क) सपादपञ्च

---

Question 10.
सः ………….. वादनपर्यन्तम् कीर्तनं करोति।

(क) सार्धषड्
(ख) सार्धपञ्च
(ग) सार्धअष्ट
(घ) सार्धनव

Answer

Answer: (क) सार्धषड्

---

Question 11.
सः ………………….. वादने देवालयात् आगच्छति।

(क) पादोनअष्ट
(ख) पादानसप्त
(ग) पादोननव
(घ) पादोनपञ्च

Answer

Answer: (ख) पादोनसप्त

---

Question 12.
सः ………………. वादने कार्यालयम् गच्छति।

(क) अष्ट
(ख) नव
(ग) दश
(घ) द्वादश।

Answer

Answer: (ख) नव

---

Question 13.
प्रातः ………….. वाद-विवाद प्रतियोगितायाः उद्घाटनम्।

(क) पादोन-सप्तवादने
(ख) सार्धसप्तवादने
(ग) पादोन-अष्टवादने
(घ) सपादअष्टवादने

Answer

Answer: (ग) पादोन अष्टवादने

---

Question 14.
…………… वादने निर्णायकैः टिप्पणयः।

(क) नव
(ख) दश
(ग) अष्ट
(घ) द्वादश

Answer

Answer: (ख) अष्ट

---

Question 15.
…………. वादने प्राचार्येण निर्णयस्य घोषणा।

(क) पादोन-एकादश
(ख) सपाद-एकादश
(ग) सार्धएकादश
(घ) एकादश।

Answer

Answer: (ख) सपाद-एकादश

---

Question 16.
ततः ………….. वादने धन्यवाद ज्ञापनम्।

(क) सार्धएकादश
(ख) सार्धद्वादश
(ग) सार्धषड्
(घ) सार्धपञ्च

Answer

Answer: (क) सार्धएकादश

---

Question 17.
प्रातः ……………. वादने सरस्वती-वन्दना।

(क) सपादअष्ट
(ख) सपादनव
(ग) सपाददश
(घ) सपादएकादश

Answer

Answer: (ख) सपादनव

---

Question 18.
प्रातः ……………. वादने सांस्कृतिक कार्यक्रमाः।

(क) सार्धनव
(ख) सपादनव
(ग) पादोन-नव
(घ) नव

Answer

Answer: (क) सार्धनव

---

Question 19.
प्रातः ………… वादने प्रधानाचार्येण वार्षिकविवरणस्य प्रस्तुतीकरणम्।

(क) पादोनएकादश
(ख) पादोनद्वादश
(ग) पादोननव
(घ) पादोनपञ्च

Answer

Answer: (क) पादोनएकादश

---

Question 20.
प्रात: …………… मुख्यातिथिना पुरस्कारवितरणम्।

(क) सार्धएकादशवादने
(ख) सार्धदशवादने
(ग) एकादशवादने
(घ) दशवादने

Answer

Answer: (ग) एकादशवादने

---

Question 21.
सा प्रातः …………….. वादने उत्तिष्ठति।

(क) पञ्च
(ख) षष्ठ
(ग) नव
(घ) दश

Answer

Answer: (क) पञ्च

---

Question 22.
……………… वादने ईशवन्दनां करोति।

(क) सार्धषट्
(ख) सार्धषड्
(ग) षड्
(घ) पादोन-षड्

Answer

Answer: (ख) सार्धषड्

---

Question 23.
यदा अहम् …………. वादने विद्यालयतः आगच्छामि सा मया सह भोजनं करोति।

(क) सपादद्वि
(ख) सार्धद्वि
(ग) सार्धद्वौ
(घ) सार्धद्वा।

Answer

Answer: (क) सपादद्वि

---

Question 24.
………………. वादने विश्रामं करोति।

(क) पादोनत्रयो
(ख) पादोनपञ्च
(ग) पादोनसप्त
(घ) पादोनअष्ट

Answer

Answer: (क) पादोनत्रयो

---

Question 25.
प्रातः ………. वादने “शिक्षकः तस्य रचनात्मकता च”।

(क) सप्त
(ख) सार्धसप्त
(ग) पादोन-सप्त
(घ) सपादसप्त।

Answer

Answer: (क) सप्त

---

Question 26.
प्रातः …………… वादने ‘काव्यानि’।

(क) सप्तसपाद
(ख) पादोन-सप्त
(ग) सपादसप्त
(घ) सार्धसप्त।

Answer

Answer: (ग) सपादसप्त

---

Question 27.
प्रात. ……………. वादने ‘आलेख-लेखनम्’।

(क) पादोनअष्ट
(ख) पादोनसप्त
(ग) पादोनपञ्च
(घ) पादोननव

Answer

Answer: (क) पादोनअष्ट

---

Question 28.
प्रात: ……………. वादने कार्यक्रमः समाप्तः भविष्यति।

(क) सार्धअष्ट
(ख) सार्धनव
(ग) सार्धपञ्च
(घ) सार्धदश

Answer

Answer: (क) सार्धअष्ट

---

Question 29.
पंजीकरणं प्रात: ……………… प्रारभत।

(क) सार्धनववादने
(ख) सार्धअष्टवादने
(ग) सार्धदशवादने
(घ) सार्धपञ्चवादने

Answer

Answer: (क) सार्धनववादने

---

Question 30.
काव्यालिप्रतियोगिता ……………. आरभत।

(क) सार्धदशवादने
(ख) दशसपादवादने
(ग) सपाददशवादने
(घ) पादोन-दशवादने।

Answer

Answer: (ग) सपाददशवादने

---

Question 31.
चायपानं ……………….. अभवत्।

(क) पादोनद्वादशवादने
(ख) पादोननववादने
(ग) पादोनदशवादने
(घ) पादोनपञ्चवादने

Answer

Answer: (क) पादोनद्वादशवादने

---

Question 32.
…………….. प्रतियोगिता समाप्ता जाता।

(क) एकवादने
(ख) द्वादशवादने
(ग) द्विवादने
(घ) एकादशवादने।

Answer

Answer: (क) एकवादने

---

We think the shed NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar समयलेखनम् with Answers Pdf free download will benefit you to the fullest. For any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit समयलेखनम् MCQs Multiple Choice Questions with Answers, share with us via the below comment box and we’ll reply back to you at the earliest possible.

Students who are searching for NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar वाच्यपरिवर्तनम् with Answers Pdf free download can refer to this page thoroughly. Because here we have compiled a list of MCQ Questions for Class 10 Sanskrit with Answers. So, Plan your Exam Preparation accordingly with the वाच्यपरिवर्तनम् Class 10 MCQs Questions with Answers PDF. Also, you can practice and test your subject knowledge by solving these वाच्यपरिवर्तनम् objective questions.

MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar वाच्यपरिवर्तनम् with Answers

प्रदत्तेषु उत्तरेषु यत् उत्तरम् शुद्धम् अस्ति तत् चित्वा रिक्त स्थाने लिखत। (दिए गए उत्तरों में से जो उत्तर शुद्ध है उसे चुनकर रिक्त स्थान में लिखिए।)
Fill in the blanks by Choose the appropriate answer from the options given below.

Question 1.
मया चन्द्रः ………………..
(क) दृश्यते
(ख) पश्यते
(ग) पश्यानि
(घ) पश्यामि।

Answer

Answer: (क) दृश्यते

---

Question 2.
श्रोतृभिः कथा ………………..
(क) शृणोति
(ख) श्रूयते
(ग) श्रृण्वन्ति
(घ) श्रूयन्ते।

Answer

Answer: (ख) श्रूयते

---

Question 3.
बालकाः फलानि …………………
(क) खादति
(ख) खादन्ति
(ग) खाद्यन्ते
(घ) खादन्ते।

Answer

Answer: (ख) खादन्ति

---

Question 4.
सः …………… लिखति।
(क) लेखम्
(ख) लेखाम्
(ग) लेख:
(घ) लेखाः।

Answer

Answer: (क) लेखम्

---

Question 5.
सर्वैः विद्वान् …………….
(क) पूज्यन्ते
(ख) पूज्यते
(ग) पूजयन्ति
(घ) पूजन्ति।

Answer

Answer: (ख) पूज्यते

---

Question 6.
……………. अधुना गीता पठ्यते।
(क) भक्तः
(ख) भक्तेन
(ग) भक्ताः
(घ) भक्तेभ्यः।

Answer

Answer: (ख) भक्तेन

---

Question 7.
……………….. पाषाणखण्डेषु रत्नसंज्ञा विधीयते।
(क) मूढः
(ख) मूढाः
(ग) मूढैः
(घ) मूढान्।

Answer

Answer: (ग) मूढैः

---

Question 8.
सर्वैः जनैः सम्प्रति …………….. श्रूयते।
(क) कथाः
(ख) कथा
(ग) कथाम्
(घ) कथान्।

Answer

Answer: (ख) कथा

---

Question 9.
परोपकारी सदैव ………………… करोति।
(क) परोपकारं
(ख) परोपकारः
(ग) परोपकारेण
(घ) परोपकाराः।

Answer

Answer: (क) परोपकारं

---

Question 10.
आचार्याः ………………. पाठयन्ति।
(क) छात्रान्
(ख) छात्रः
(ग) छात्राः
(घ) छात्रैः।

Answer

Answer: (क) छात्रान्

---

Question 11.
छात्राः ……………………
(क) वदन्ति
(ख) उद्यते
(ग) वद्यन्ते
(घ) वदति।

Answer

Answer: (क) वदन्ति

---

Question 12.
पिता विद्याधनं बाल्ये पुत्राय ………………..
(क) ददति
(ख) दीयते
(ग) ददते
(घ) यच्छति।

Answer

Answer: (घ) यच्छति।

---

Question 13.
………………….. सम्प्रति आपणं गम्यते।
(क) वयम्
(ख) अस्माभिः
(ग) अहम्
(घ) अस्मभ्यम्।

Answer

Answer: (ख) अस्माभिः

---

Question 14.
…………………. कविता: श्रूयन्ते।
(क) त्वया
(ख) त्वम्
(ग) यूयम्
(घ) युवाम्।

Answer

Answer: (क) त्वया

---

Question 15.
सैनिकैः देश: ……………………
(क) रक्षति
(ख) रक्ष्यन्ते
(ग) रक्ष्यते
(घ) रक्षन्ति।

Answer

Answer: (ग) रक्ष्यते

---

Question 16.
अस्माभिः पयः ………………….
(क) पीयन्ते
(ख) पिबति
(ग) पीयते
(घ) पिबन्ति।

Answer

Answer: (ग) पीयते

---

Question 17.
सैनिकैः शिविरेषु ………………..
(क) उष्यन्ते
(ख) वस्यते
(ग) उष्यते
(घ) वसन्ति।

Answer

Answer: (ग) उष्यते

---

दत्तानि वाक्यानि दृष्ट्वा तदाधारिते रिक्तस्थानपूर्तिः प्रदत्तेषु पदेषु उचितं पदं चित्वा क्रियताम्। (दिए गए वाक्यों को देखकर उस पर आधारित रिक्त स्थानों की पूर्ति दिए गए विकल्पों में से उचित पद चुनकर कीजिए।)
Look at the given sentences and fill up the blanks based on these sentences by choosing correct option given below.

Question 1.
परोपकारी परोपकारम् करोति। परोपकारिणा परोपकारः …………………….
(क) क्रिये
(ख) क्रियन्ते
(ग) क्रियते
(घ) कुर्वन्ति।

Answer

Answer: (ग) क्रियते

---

Question 2.
वृक्षाः फलानि यच्छन्ति। वृक्षैः ……………… दीयन्ते।
(क) फलाः
(ख) फलान्
(ग) फलानि
(घ) फलानी।

Answer

Answer: (ग) फलानि

---

Question 3.
छात्रा: गुरून् नमन्ति। …………. गुरवः नम्यन्ते।
(क) छात्रेण
(ख) छात्रया
(ग) छात्राभ्याम्
(घ) छात्राभिः।

Answer

Answer: (घ) छात्राभिः।

---

Question 4.
त्वम् कथां शृणोषि। त्वया ……………………. श्रूयते।
(क) कथाः
(ख) कथाम्
(ग) कथया
(घ) कथा।

Answer

Answer: (घ) कथा।

---

Question 5.
अहं मोहं त्यजामि। ………………… मोहं त्यह्यते।
(क) मया
(ख) आवाभ्याम्
(ग) अस्माभिः
(घ) मह्यम्।

Answer

Answer: (क) मया

---

Question 6.
राज्यपाल: शिक्षकान् सम्मानयति। ……………… शिक्षकाः सम्मानीयन्ते।
(क) राज्यपालेन
(ख) राज्यपालं
(ग) राज्यपालैः
(घ) राज्यपालाः।

Answer

Answer: (क) राज्यपालेन

---

Question 7.
आचार्याः प्रदर्शनीं पश्यन्ति। ………………… प्रदर्शनी दृश्यते।
(क) आचार्येण
(ख) आचार्यैः
(ग) आचार्याभ्याम्
(घ) आचार्यान्।

Answer

Answer: (ख) आचार्यैः

---

Question 8.
राष्ट्रपतिः राष्ट्रं सम्बोधयति। राष्ट्रपतिना …………….. सम्बोध्यते।
(क) राष्ट्र:
(ख) राष्ट्रं
(ग) राष्ट्राः
(घ) राष्ट्रान्।

Answer

Answer: (क) राष्ट्र:

---

Question 9.
सेवकः नृपम् सेवते। ………………. नृपः सेव्यते।।
(क) सेवकैः
(ख) सेवकाः
(ग) सेवकेन
(घ) सेवकाभ्याम्।

Answer

Answer: (ग) सेवकेन

---

Question 10.
त्वं पुरस्कारं गृह्णासि। त्वया ………………… गृह्यते।
(क) पुरस्काराः
(ख) पुरस्कारं
(ग) पुरस्कारः
(घ) पुरस्कारान्।

Answer

Answer: (ग) पुरस्कारः

---

Question 11.
छायाकारः छायाचित्रं रचयति। छायाकारेण ………………. रच्यते।
(क) छायाचित्रान्
(ख) छायाचित्राणि
(ग) छायाचित्रम्
(घ) छायाचित्राः

Answer

Answer: (ग) छायाचित्रम्

---

Question 12.
शिशुः स्वपिति। शिशुना …………………
(क) स्वपते
(ख) सुप्यते
(ग) स्वप्यते
(घ) सुपते।

Answer

Answer: (ख) सुप्यते

---

Question 13.
छात्राः तिष्ठन्ति। ………………… स्थीयते।
(क) छात्राभिः
(ख) छात्रया
(ग) छात्रेण
(घ) छात्रान्।

Answer

Answer: (क) छात्राभिः

---

Question 14.
बालिका: हसन्ति। बालिकाभिः …………………
(क) हसन्ते
(ख) ह्सयन्ते
(ग) हस्यन्ते
(घ) हस्यते।

Answer

Answer: (घ) हस्यते।

---

Question 15.
धावकाः धावन्ति। धावकै: …………………
(क) धावन्ते
(ख) धाव्यते
(ग) धावते
(घ) धाव्येते।

Answer

Answer: (ख) धाव्यते

---

Question 16.
विद्याहीनाः न शोभन्ते। ……………. न शुभ्यते।
(क) विद्याहीनैः
(ख) विद्याहीनेन
(ग) विद्याहीनया
(घ) विद्याहीनाभिः।

Answer

Answer: (क) विद्याहीनैः

---

Question 17.
मालाकारः सिञ्चति। …………….. सिञ्च्यते।
(क) मालाकारैः
(ख) मालाकाराभिः
(ग) मालाकारेण
(घ) मालाकारया।

Answer

Answer: (ग) मालाकारेण

---

Question 18.
ते पश्यन्ति। तैः ……………………।
(क) दृश्यते
(ख) पश्यते
(ग) पश्यन्ते
(घ) दृश्यन्ते।

Answer

Answer: (क) दृश्यते

---

दत्तेषु पदेषु उचितानि पदानि नीत्वा रिक्तस्थानपूर्तिः वाच्यपरिवर्तनमाध्यमेन क्रियताम्। (दिए गए पदों में से उचित पद लेकर खाली स्थान की पूर्ति वाच्य परिवर्तन के माध्यम से पूर्ण कीजिए।)
Change the voice by choosing the right word who given in the options.

(1)

सुधा – दीपिके ! त्वम् किम् लिखसि?
दीपिका – (i) ……………… तु पर्यावरणविषये लेखं लिखामि।
(क) अहम्
(ख) मया
(ग) वयम्
(घ) अस्माभिः।

Answer

Answer: (क) अहम्

---

सुधा – त्वया सुन्दरः लेखः (ii) ……………….
(क) लिखयते
(ख) लिखसि
(ग) लिख्यते
(घ) लिख्यन्ते।

Answer

Answer: (ग) लिख्यते

---

दीपिका – धन्यवादः। सम्प्रति (iii) ………………. कुत्र गम्यते?
(क) त्वया
(ख) मया
(ग) त्वम्
(घ) युष्मभ्यम्।

Answer

Answer: (क) त्वया

---

सुधा – विद्यालयम्। किम् त्वया न (iv) ………….. यत् अद्य तत्र वनोत्सवः अस्ति।
(क) ज्ञायते
(ख) ज्ञायते
(ग) ज्ञायन्ते
(घ) ज्ञाये।

Answer

Answer: (क) ज्ञायते

---

(2)

दीपिका – आम्, ज्ञातम्। मया अपि सः वनोत्सवः द्रष्टव्यः
माता – मधुर ! जानासि एषः विशाल: क: वृक्षः (i) …………………

(क) असि
(ख) अस्ति
(ग) अस्मि
(घ) स्तः।

Answer

Answer: (ख) अस्ति

---

पुत्रः – आम्, मया (ii) ………….. एषः तु वटवृक्षः।
(क) ज्ञायते
(ख) ज्ञायेते
(ग) ज्ञाये
(घ) ज्ञायसे।

Answer

Answer: (क) ज्ञायते

---

माता – किम् वृक्षाः अस्मभ्यं छायाम् यच्छन्ति?
पुत्रः- आम् तैः अस्मभ्यम् शीतला (iii) ………….. दीयते।
(क) छायाम्
(ख) छाया
(ग) छायया
(घ) छायाः।

Answer

Answer: (ख) छाया

---

माता – किम् वयम् वृक्षान् रक्षेम?
पुत्रः – आम्! (iv) ………………. वृक्षाः रक्षितव्याः।
(क) अस्माकं
(ख) अस्मभ्यं
(ग) अस्माभिः
(घ) मया।

Answer

Answer: (ग) अस्माभिः

---

(3)

पिता – अद्य दिवसस्य समाचारपत्रं कुत्रास्ति?
पुत्रः – इदं तु मम पार्वे अस्ति।
पिता – किं (i) ……………. समाचारपत्रं पठ्यते?
(क) त्वया
(ख) त्वम्
(ग) त्वत्
(घ) युष्माभिः।

Answer

Answer: (क) त्वया

---

पुत्रः – नहि, अहम् तु केवलम् खेल-चित्राणि एव पश्यामि।
पिता – त्वया कस्य खेलस्य (ii) …………….. दृश्यन्ते?
(क) चित्रम्
(ख) चित्राणि
(ग) चित्रे
(घ) चित्रेण।

Answer

Answer: (ख) चित्राणि

---

पुत्रः – अहम् तु विजेतृणां क्रिकेटक्रीडकानां चित्राणि (iii) ……………
(क) दृश्यामि
(ख) दृश्यते
(ग) दृश्यन्ते
(घ) पश्यामि।

Answer

Answer: (घ) पश्यामि।

---

पिता – मम अपि अस्ति कौतूहलम्। (iv) ………….. मह्यम् देहि।
(क) समाचारपत्रं
(ख) समाचारपत्रः
(ग) समाचारपत्राणी
(घ) समाचारपत्रान्।

Answer

Answer: (क) समाचारपत्रं

---

(4)

माधवी – अद्य तव जन्मदिवसः मम वर्धापनं स्वीकरोतु।
जाहनवी – अत: मया आपणं गत्वा (i) ……………………… क्रीणन्ते।
(क) पुस्तकानि
(ख) वस्तूनि
(ग) वस्त्राणि
(घ) पुस्तकम्।

Answer

Answer: (क) पुस्तकानि

---

माधवी – किं त्वं जन्मदिने नवीनं (ii) …………………. न क्रेष्यसि?
(क) परिधानः
(ख) परिधानम्
(ग) परिधानाः
(घ) परिधानान्।

Answer

Answer: (ख) परिधानम्

---

जाह्नवी – नहि, मह्यम् नवीन-परिधान-क्रयः न (iii) ……………..। (रुच्)
(क) रोचन्ते
(ख) रुच्यते
(ग) रोचते
(घ) रोचसे।

Answer

Answer: (ग) रोचते

---

माधवी – परम् अहं तु प्रतिवर्षं नवीनं परिधानम् इच्छामि।
जाह्नवी – किं परिधानैः? (iv) …………….. तु पुस्तकानि एव क्रेतव्यानि यतः तानि ज्ञानवर्धकानि?
(क) मया
(ख) मह्यम्
(ग) अस्माभिः
(घ) तुभ्यम्।

Answer

Answer: (क) मया

---

(5)

राधिका – सुधे! त्वं विद्यालयं केन यानेन गच्छसि?
सुधा – राधिके ! (i) ………………. विद्यालयबसयानेन विद्यालयं गम्यते।
(क) त्वया
(ख) मया
(ग) अहम्
(घ) वयम्।

Answer

Answer: (ख) मया

---

राधिका – सुधे! कतिवादने गृहं प्रत्यागच्छसि?
सुधा – मया एकवादने (ii) ……………… प्रत्यागम्यते।
(क) गृहः
(ख) गृहे
(ग) गृहम्
(घ) गृहाणि।

Answer

Answer: (ग) गृहम्

---

राधिका – किं सायं क्रीडायै (iii) ………….. अपि गच्छसि?
(क) उपवने
(ख) उपवनम्
(ग) उपवनः
(घ) उपवनानि।

Answer

Answer: (ख) उपवनम्

---

सुधा – आम्, मया सायं नित्यं क्रीडायै उपवनम् अपि (iv) ……………..
(क) गच्छते
(ख) गमयते
(ग) गम्यन्ते
(घ) गम्यते।

Answer

Answer: (घ) गम्यते।

---

द्वे मित्रे दूरभाषे वार्तालापं कुरुतः। निरुपमा कर्तृवाच्ये वदति, विनीता च कर्मवाच्ये वदति।वाच्यानुसारं मञ्जूषायाः उचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयत। (दो मित्र दूरभाष पर वार्तालाप कर रही हैं। निरुपमा कर्तृवाच्य में बोलती है और विनीता कर्मवाच्य में बोलती है। वाच्यानुसार मंजूषा के उचित पदों से रिक्त स्थान भरिए।)
Two friends are talking over telephone. Nirupama speaks in active voice and Vineeta speaks in passive voice. Fill in the blanks according to voice by.

निरुपमा – विनीते! अधुना किं करोषि?
विनीता – (i) …………. नवीनं पुस्तकं मणिका पठ्यते।
(क) मया
(ख) अस्माभिः
(ग) आवाभ्याम्
(घ) अस्मभ्यम्।

Answer

Answer: (क) मया

---

निरुपमा – कीदृशः संयोगः। अहम् अपि मणिकाम् एव पठितुम् उपविशामि।
कश्चिद् ध्वनिः आगच्छति। कं कार्यक्रमं दूरदर्शने (ii) …………..?
(क) पश्यसि
(ख) पश्यन्ति
(ग) पश्यसि
(घ) पश्यसे।

Answer

Answer: (क) पश्यसि

---

विनीता – मया तु समाचारा: (iii) ………….
(क) दृश्यन्ते
(ख) दृश्यते
(ग) पश्यते
(घ) पश्यन्ते।

Answer

Answer: (क) दृश्यन्ते

---

निरुपमा – अहं रामायणं
पश्यामि”- अस्य वाक्यस्य कर्मवाच्ये किं रूपं भविष्यति?
विनीता – कर्मवाच्ये अस्य रूपं भविष्यति (iv) मया ……………… दृश्यते।
(क) रामायणं
(ख) रामायणः
(ग) रामायणाः
(घ) रामायणान्।

Answer

Answer: (क) रामायणं

---

दूरभाषे द्वौ छात्रौ वार्तालापं कुरुतः। प्रथमः छात्रः कर्तृवाच्यस्य द्वितीयः च छात्रः कर्मवाच्यस्य प्रयोगं करोति। वाच्यानुसारं मञ्जूषायाः समुचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयितव्यानि। (दो छात्र दूरभाष पर वार्तालाप कर रहे हैं। पहला छात्र कर्तृवाच्य का और दूसरा छात्र कर्मवाच्य का प्रयोग करता है। वाच्य के अनुसार मंजूषा के उचित पदों से रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।)

Two students are talking over telephone. The first student uses active voice and the second student uses passive voice. Fill in the blanks with suitable words whose given in options according to voice.

प्रथमः छात्रः – त्वं किं पश्यसि? द्वितीयः
छात्रः – मया पाठ्यक्रमः (i) ……………
(क) पश्यते
(ख) पश्यन्ते
(ग) दृश्यते
(घ) दृश्येते।

Answer

Answer: (ग) दृश्यते

---

प्रथमः छात्रः – किं विद्यालये अध्यापकाः (ii) ………….. सम्यग् न पाठयन्ति?
(क) पाठ्यपुस्तके
(ख) पाठ्यपुस्तकं
(ग) पाठ्यपुस्तकाः
(घ) पाठ्यपुस्तकानि।

Answer

Answer: (घ) पाठ्यपुस्तकानि।

---

द्वितीयः छात्रः – न, अध्यापकैः पाठ्यपुस्तकानि सम्यग् (iii) ………………
(क) पाठ्यन्ते
(ख) पाठयन्ते
(ग) पाठ्यते
(घ) पाठयेते।

Answer

Answer: (क) पाठ्यन्ते

---

प्रथमः छात्रः – अहं पाठं कण्ठस्थं करोमि।।
द्वितीयः छात्रः – परं मया तु पाठः कण्ठस्थ: न (iv) ……………
(क) कृयते
(ख) करोमि
(ग) क्रियते
(घ) क्रियन्ते।

Answer

Answer: (ग) क्रियते

---

अत्र द्वयोः मित्रयोः संवादः प्रस्तूतयते यस्मिन् गायत्री प्रश्नान् करोति सन्ध्या च उत्तराणि ददाति। गायत्री कर्तृवाच्यस्य सन्ध्या च कर्मवाच्यस्य प्रयोगं करोति। वाच्यानुसारं मञ्जूषायाः समुचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयितव्यानि। (यहाँ दो मित्रों का संवाद प्रस्तुत किया जा रहा है जिसमें गायत्री प्रश्न करती है और संध्या उत्तर देती है। वाच्य के अनुसार मंजूषा के उचित पदों से रिक्त स्थान भरिए।)
The conversation of two friends is given here in which Gayatri asks questions and Sandhya replies. Fill in the blanks with suitable words whose given in options according to voice.

गायत्री – सन्ध्ये! किं (i) ……………….. अधुना ओदनं पचसि?
(क) त्वम्
(ख) त्वया
(ग) त्वाम्
(घ) तुभ्यम्।

Answer

Answer: (क) त्वम्

---

सन्ध्या – आम्, मया ओदनः अधुनैव (ii) ………….
(क) पचयते
(ख) पचयेते
(ग) पच्यते
(घ) पच्यन्ते।

Answer

Answer: (ग) पच्यते

---

गायत्री – तदनन्तरं त्वं किं करिष्यसि?
सन्ध्या – तदनन्तरं (iii) ……………….. गीता पठिष्यते।
(क) मया
(ख) त्वया
(ग) अहम्
(घ) त्वम्।

Answer

Answer: (क) मया

---

गायत्री – ह्यः अहमपि (iv) ……….. अपठम्।
(क) गीताम्
(ख) गीता
(ग) गीतया
(घ) गीताः।
सन्ध्या – अधुना मया पत्राणि लिख्यन्ते।
गायत्री – अहम् तु निबन्धं लिखामि।

Answer

Answer: (क) गीताम्

---

अधोलिखितं संवादं मञ्जूषायाः समुचित-क्रिया-कर्म-कर्तृपदैः पूरयत। (अधोलिखित संवाद मंजूषा के उचित क्रिया, कर्म एवं कर्ता पदों से भरिए।)
Complete the following dialogue with option’s suitable verb, object and subject.

(1)

नयना – सुमेश! त्वं किं करोषि?
सुमेशः – अधुना तु मया पुस्तकं (i) …………
(क) पठ्यते
(ख) पठ्येते
(ग) पठ्यसे
(घ) पठ्ये।

Answer

Answer: (क) पठ्यते

---

नयना – ओह ! अधुना त्वं पुस्तकं (ii) ……..
(क) पठसि
(ख) पठ्यते
(ग) पठामि
(घ) पठति।

Answer

Answer: (क) पठसि

---

सुमेशः – (iii) ……………… किं क्रियते?
(क) त्वया
(ख) मया
(ग) अहम्
(घ) त्वम्।

Answer

Answer: (क) त्वया

---

नयना – मया अपि (iv) ………… पठ्यते।
(क) पुस्तके
(ख) पुस्तकानि
(ग) पुस्तकं
(घ) पुस्तकः।
सुमेशः – शोभनम्। पुस्तकं पठ।

Answer

Answer: (ग) पुस्तकं

---

(2)

रामः – त्वं कुत्र गच्छसि?
श्यामः – अहम् तु आपणम् (i) ………….
(क) गच्छामि
(ख) गच्छसि
(ग) गच्छामः
(घ) गच्छति।

Answer

Answer: (क) गच्छामि

---

रामः – तत्र (ii) ………………… किमर्थं गम्यते?
(क) त्वम्
(ख) त्वाम्
(ग) त्वया
(घ) तुभ्यम्।

Answer

Answer: (ग) त्वया

---

श्यामः – अहं फलानि क्रेतुम् गच्छामि।
रामः – अहं तु (iii) …………. न क्रीणामि।
(क) फले
(ख) फलम्
(ग) फलानि
(घ) फलेन।

Answer

Answer: (ग) फलानि

---

श्यामः – तर्हि त्वं किम् (iv) ………………..?
(क) क्रीणासि
(ख) क्रीणाति
(ग) क्रीणामि
(घ) क्रीणथः।

Answer

Answer: (क) क्रीणासि

---

(3)

श्यामः – सोहन ! किं त्वं (i) …………… गच्छसि?
(क) पत्रालयः
(ख) पत्रालयं
(ग) पत्रालयाः
(घ) पत्रालयान्।

Answer

Answer: (ख) पत्रालयं

---

सोहनः – न, अहं तु स्वपाठं स्मरामि।
श्यामः – शोभनम्। अधुना त्वं निबन्धम् अपि (ii) …………….. किम्?
(क) लिखसि
(ख) लिखति
(ग) लिखामि
(घ) लिखामः।

Answer

Answer: (क) लिखसि

---

सोहनः – मया तु अधुना गणितस्य अभ्यासः (iii) ………….
(क) क्रियसे
(ख) क्रिये
(ग) कृयते
(घ) क्रियते।

Answer

Answer: (घ) क्रियते।

---

श्याम: – अहं तु पत्रालयमेव (iv) …………….
(क) गच्छति
(ख) गच्छसि
(ग) गच्छामि
(घ) गच्छथ।

Answer

Answer: (ग) गच्छामि

---

(4)

प्रत्यूषः – किं विद्यालये छात्राः पादपान् सिञ्चन्ति?
राघवः – आम्, तैः पादपाः (i) …………….
(क) सिञ्च्यन्ते
(ख) सिच्यन्ते
(ग) सिञ्चयन्ते
(घ) सिञ्चन्ति।

Answer

Answer: (क) सिञ्च्यन्ते

---

प्रत्यूषः – (ii) ……………………. कुत्र सन्ध्यां करोति?
(क) आचार्यः
(ख) आचार्याः
(ग) आचार्य
(घ) आचार्यान्।

Answer

Answer: (क) आचार्यः

---

राघवः – आचार्येण स्वप्रकोष्ठे (iii) ……………..
(क) सन्ध्या
(ख) सन्ध्यां
(ग) सन्ध्याः
(घ) सन्ध्यया।

Answer

Answer: (क) सन्ध्या

---

प्रत्यूषः – किम् उद्याने नम्रता गायति?
राघवः – अथ किम् ! उद्याने (iv) …………… एव गीयते।
(क) नम्रता
(ख) नम्रताम्
(ग) नम्रतया
(घ) नम्रताः।

Answer

Answer: (ग) नम्रतया

---

(5)

गुरुः – राघव! गत्वा पश्य किम् उद्याने (i) …………… क्रीडन्ति?
(क) छात्रा
(ख) छात्राः
(ग) छात्रैः
(घ) छात्रेण।

Answer

Answer: (ख) छात्राः

---

राघवः – आम्, आचार्य! उद्याने (ii) ………….. क्रीड्यते।
(क) छात्रेण
(ख) छात्राः।।
(ग) छात्रैः
(घ) छात्रः।

Answer

Answer: (ग) छात्रैः

---

गुरुः – किं कोऽपि तत्र चित्रमपि रचयति?
राघवः – आम् आचार्य! तत्र कैश्चित् चित्रमपि (iii) …………..
(क) रचयते
(ख) रच्येते
(ग) रच्यन्ते
(घ) रच्यते।

Answer

Answer: (घ) रच्यते।

---

गुरुः – शोभनम्। किं ते तत्र पुष्पाणि तु न त्रोटयन्ति?
राघवः – नहि, नहि, श्रीमन्! (iv) ………………… तत्र पुष्पाणि न त्रोट्यन्ते।
(क) तैः
(ख) ते
(ग) तेन
(घ) ताभिः।

Answer

Answer: (क) तैः

---

(6)

रमा – सीते! किं त्वं विद्यालयं गच्छसि?
सीता – आम्, रमे ! मया विद्यालयः (i) …………..
(क) गम्यते
(ख) गमयते
(ग) गमयन्ते
(घ) गम्यन्ते।

Answer

Answer: (क) गम्यते

---

राम – किं त्वं तत्र (ii) ………….. पठसि?
(क) संस्कृत
(ख) संस्कृतं
(ग) संस्कृतः
(घ) संस्कृते।

Answer

Answer: (ख) संस्कृतं

---

सीता – आम् (iii) ……………. तत्र संस्कृतं पठ्यते।
(क) अस्माभिः
(ख) त्वया
(ग) मया
(घ) अस्मभ्यं।

Answer

Answer: (ग) मया

---

रमा – किं त्वं तत्र चित्राणि अपि रचयसि? सीता – आम्, मया तत्र (iv) ……………….. अपि रच्यन्ते।
(क) चित्राणि
(ख) चित्रं
(ग) चित्रे
(घ) चित्रेण।

Answer

Answer: (क) चित्राणि

---

(7)

माता – पुत्रि! बहिः के आगच्छन्ति?
पुत्री – मातः ! बहिः भिक्षुकैः (i) …………….
(क) आगम्यन्ते
(ख) आगम्यते
(ग) आगम्येते
(घ) आगच्छन्ति।

Answer

Answer: (ख) आगम्यते

---

माता – पुत्रि! किं ते (ii) …………………….. याचन्ति?
(क) भोजनं
(ख) भोजन:
(ग) भोजननि
(घ) भोजानि।

Answer

Answer: (क) भोजनं

---

पुत्री- मात: ! (iii) ………… भोजनं न याच्यते।
(क) तेन
(ख) ताभ्याम्
(ग) तैः
(घ) ताभिः।

Answer

Answer: (ग) तैः

---

माता – तर्हि भिक्षुकाः किं वाञ्छन्ति?
पुत्री – मातः ! भिक्षुकैः (iv) ……………… (वस्त्र) वाञ्छ्य ते।
(क) वस्त्रं
(ख) वस्त्राय
(ग) वस्त्रे
(घ) वस्त्राणि।

Answer

Answer: (क) वस्त्रं

---

(8)

भ्राता – भगिनि! किं भवत्याः विद्यालये विदेशीयाः छात्राः अपि पठन्ति?
भगिनी – आम् भ्रात:! अस्माकं विद्यालये विदेशीयाभिः छात्राभिः अपि (i) …………….
(क) पठ्यन्ते
(ख) पठन्ति
(ग) पठ्यते
(घ) पठ्येते।

Answer

Answer: (ग) पठ्यते

---

भ्राता – (ii) ………… कस्यां भाषायां वार्तालापं कुर्वन्ति?
(क) ता:
(ख) ता.
(ग) सा
(घ) ते।

Answer

Answer: (क) ता:

---

भगिनी – ताभिः संस्कृतेन एव (iii) ………. क्रियते।
(क) वार्तालापः
(ख) वार्तालापं
(ग) वार्तालापेन
(घ) वार्तालापाय।

Answer

Answer: (क) वार्तालापः

---

भ्राता – किं ताः युष्माभिः सह मैत्री कुर्वन्ति?
भगिनी – आम्! (iv) ……….. अस्माभिः सह मैत्री क्रियते।
(क) ताः
(ख) ताभ्यः
(ग) ताभिः
(घ) तया।

Answer

Answer: (ग) ताभिः

---

(9)

रामः – श्याम! अद्य विद्यालये चेन्नईतः छात्राः आगच्छन्ति।
श्यामः – सखे! छात्रैः चेन्नईतः किमर्थम् (i) ………..? ते इदानीं कुत्र तिष्ठन्ति?
(क) आगम्यन्ते
(ख) आगम्यते
(ग) आगम्येते
(घ) आगच्छन्ति।

Answer

Answer: (ख) आगम्यते

---

रामः – सखे! ते प्रतियोगितायै अत्र आगताः। इदानीं (ii) …………… छात्रावासे स्थीयते?
(क) तैः
(ख) ते
(ग) तेन
(घ) ताः।

Answer

Answer: (क) तैः

---

श्यामः – मित्र! किं ते संस्कृतम् अपि (iii) …………..
(क) जानाति
(ख) जानीतः
(ग) जानन्ति
(घ) जानासि।

Answer

Answer: (ग) जानन्ति

---

रामः – आम्! तैः (iv) …………… केवलं न सम्यग् ज्ञायते, अपि च भाष्यते अपि।।
(क) संस्कृतं
(ख) संस्कृतः
(ग) संस्कृत
(घ) संस्कृतेन।

Answer

Answer: (क) संस्कृतं

---

(10)

अशोकः – मित्र! छायाचित्रं कः रचयति? श्यामः – छायाचित्रं छायाकारः (i) ………….?
(क) रचयसि
(ख) रचयति
(ग) रचयतः
(घ) रचयन्ति।

Answer

Answer: (ख) रचयति

---

अशोकः – एवम्। छायाचित्रं (ii) ……….. रच्यते। पत्रं कः लिखति?
(क) छायाकारेण
(ख) छायाकारैः
(ग) छायाकाराः
(घ) छायाकाराय।

Answer

Answer: (क) छायाकारेण

---

श्यामः – पत्रं विद्यार्थिना (iii) ………………
(क) लिखति
(ख) लिख्यते
(ग) लिख्यन्ते
(घ) लिख्यते।

Answer

Answer: (ख) लिख्यते

---

अशोकः – एवम्। किं जनैः प्रदर्शनी दृश्यते?
श्यामः – आम्! (iv) ……….. प्रदर्शनीं पश्यन्ति।
(क) जनाः
(ख) जनैः
(ग) जनः
(घ) जनान्।

Answer

Answer: (क) जनाः

---

We think the shed NCERT MCQ Questions for Class 10 Sanskrit Grammar वाच्यपरिवर्तनम् with Answers Pdf free download will benefit you to the fullest. For any queries regarding CBSE Class 10 Sanskrit वाच्यपरिवर्तनम् MCQs Multiple Choice Questions with Answers, share with us via the below comment box and we’ll reply back to you at the earliest possible.