CBSE Class 6

Detailed, Step-by-Step NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 5 वृक्षाः Questions and Answers were solved by Expert Teachers as per NCERT (CBSE) Book guidelines covering each topic in chapter to ensure complete preparation.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 5 वृक्षाः

अभ्यासः

प्रश्न 1.
वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत
(वचन के अनुसार रिक्तस्थान पूर्ति करें)

उत्तर:

प्रश्न 2.
कोष्ठकेषु प्रदत्तशब्देषु उपयुक्तविभक्तिं योजयित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(कोष्ठकों में दिए गए शब्दों में उचित विभक्ति जोड़कर रिक्तस्थानों की पूर्ति करें)
यथा-अहं रोटिकां खादामि। (रोटिका)
(क) त्वं ……………………………… पिबसि। (जल)
(ख) छात्रः ……………. पश्यति। (दूरदर्शन)
(ग) वृक्षाः ………………………………. पिबन्ति। (पवन)
(घ) ताः ……………………………… लिखन्ति। (कथा)
(ङ) आवाम ………………………………. गच्छावः। (जन्तुशाला)
उत्तर:
(क) त्वं जलं पिबसि।
(ख) छात्रः दूरदर्शनं पश्यति।
(ग) वृक्षाः पवनं पिबन्ति।
(घ) ताः कथां लिखन्ति।
(ङ) आवाम् जन्तुशाला गच्छावः।

प्रश्न 3.
अधोलिखितेषु वाक्येषु कर्तृपदानि चिनुत
(निम्नलिखित वाक्यों में कर्तृपदों का चयन करें)
(क) वृक्षाः नभः शिरस्सु वहन्ति।
(ख) विहगाः वृक्षेषु कूजन्ति।
(ग) पयोदर्पणे वृक्षाः स्वप्रतिबिम्बं पश्यन्ति।
(घ) कृषक: अन्नानि उत्पादयति।
(ङ) सरोवरे मत्स्याः सन्ति
उत्तर:
(क) वृक्षाः
(ख) विहगाः
(ग) वृक्षाः
(घ) कृषकः
(ङ) मत्स्याः

प्रश्न 4.
प्रश्नानामुत्तराणि एकपदेन लिखत
(प्रश्नों के उत्तर एकपद में लिखें)
(क) वृक्षाः कैः पातालं स्पृशन्ति?
(ख) वृक्षाः किं रचयन्ति?
(ग) विहगाः कुत्र आसीनाः?
(घ) कौतुकेन वृक्षाः किं पश्यन्ति?
उत्तर:
(क) पादैः
(ख) वनं
(ग) शाखासु
(घ) स्वप्रतिबिम्बं

प्रश्न 5.
समुचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयत
(उचित पदों के द्वारा रिक्तस्थानों की पूर्ति करें)

उत्तर:

प्रश्न 6.
भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत
(भिन्न प्रकृति वाले पद को चुनें)
(क) गङ्गा, लता, यमुना, नर्मदा।
(ख) उद्यानम्, कुसुमम्, फलम्, चित्रम्।
(ग) लेखनी, तूलिका, चटका, पाठशाला।
(घ) आम्रम्, कदलीफलम्, मोदकम्, नारङ्गम्।
उत्तर:
(क) लता।
(ग) चटका।
(ख) चित्रम्।
(घ) मोदकम्।

पठित-अवबोधनम् |
निम्नलिखितं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।

(निम्नलिखित को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर लिखें)

स्पृशन्ति पादैः पातालं च।
नभः शिरस्सु वहन्ति वृक्षाः।।

I. एकपदेन उत्तरत
(क) वृक्षाः किं स्पृशन्ति?
(ख) वृक्षाः किं वहन्ति?
उत्तर:
(क) पातालाम्

II. पूर्णवाक्येन उत्तरत
के शिरस्सु नभः वहन्ति?
उत्तर:
वृक्षाः शिरस्सु नभः वहन्ति।

III. यथानिर्देशम् उत्तरत

(i) ‘वहन्ति’ इत्यत्र को लकार:?
(क) लट्
(ख) लङ्
(ग) लुट्
(घ) लोट।
उत्तर:
(क) लट्

(ii) ‘पाताल:’ इत्यस्य विलोमशब्द लिखत।
(क) रसातलः
(ख) आकाशः
(ग) स्वर्ग:
(घ) तलातलम्।
उत्तर:
(ख) आकाशः

(iii) ‘पादैः’ इत्यत्र का विभक्तिः ?
(क) द्वितीया
(ख) प्रथमा
(ग) तृतीया
(घ) चतुर्थी।
उत्तर:
(ग) तृतीया

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

अधोलिखितेषु विकल्पेषु समुचितम् उत्तरं चित्वा लिखत
(निम्नलिखित विकल्पों में से उचित उत्तर चुनकर लिखें।)

1. ‘रचयन्ति’ इत्यत्र को लकार:?
(क) लट्
(ख) लङ्
(ग) लृट्
(घ) लोट
उत्तर:
(क) लट्

2. ‘विहगाः’ इत्यत्र का विभक्तिः ?
(क) द्वितीया
(ख) प्रथमा
(ग) चतुर्थी
(घ) षष्ठी
उत्तर:
(ख) प्रथमा

3. ‘पादैः’ इत्यत्र का विभक्तिः ?
(क) प्रथमा
(ख) द्वितीया
(ग) तृतीया
(घ) चतुर्थी।
उत्तर:
(ग) तृतीया

4. ‘पश्यन्ति’ इत्यस्य एकवचनान्त रूपं लिखत।
(क) पश्यसि
(ख) दर्शति
(ग) पश्यामि
(घ) पश्यति।
उत्तर:
(घ) पश्यति।

5. ‘सत्कारः’ इत्यस्य विलोमशब्द लिखत।
(क) तिरस्कारः
(ख) मानः
(ग) घृणा
(घ) द्वेषः
उत्तर:
(क) तिरस्कारः

6. ‘पिबन्ति’ इत्यत्र को लकार:?
(क) लोट
(ख) लट्
(ग) लृट्
(घ) लङ्।
उत्तर:
(ख) लट्

Detailed, Step-by-Step NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 4 विद्यालयः Questions and Answers were solved by Expert Teachers as per NCERT (CBSE) Book guidelines covering each topic in chapter to ensure complete preparation.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 4 विद्यालयः

अभ्यासः

प्रश्न 1.
उच्चारणं कुरुत।
(उच्चारण कीजिए)

प्रश्न 2.
‘निर्देशानुसारं परिवर्तनं कुरुत
(निर्देशानुसार परिवर्तन करें) यथा-अहं पठामि।
(बहुवचने) – (क) अहं नृत्यामि। – (बहुवचने)
(ख) त्वं पठसि। (बहुवचने) – ………….
(ग) युवां क्रीडथः। – (एकवचने) – ………….
(घ) आवां गच्छावः। – (बहुवचने) – ………….
(ङ) अस्माकं पुस्तकानि। – (एकवचने) – ………….
(च) तव गृहम्। – (द्विवचने) – ………….
उत्तर:
(क) वयं नृत्यामः
(ख) यूयम् पठथ।
(ग) त्वम् क्रीडसि।
(घ) वयम् गच्छामः।
(ङ) मम पुस्तकम्।
(च) युवयोः गृहे।

प्रश्न 3.
कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(कोष्ठक से उचित शब्द चुनकर रिक्तस्थान की पूर्ति करें)
(क)……… पठामि। (वयम्/अहम्)
(ख) ……………… गच्छथः। (युवाम्/यूयम्)
(ग) एतत् ………………….पुस्तकम्। (माम्/मम)
(घ) ………………………… क्रीडनकानि। (युष्मान्/युष्माकम्)
(ङ) ………………………………. छात्रे स्वः। (वयम्/आवाम्)
(च) एषा…………… लेखनी। (तव/त्वाम्)
उत्तर:
(क) अहम् पठामि।
(ख) युवाम् गच्छथः।
(ग) एतत् मम पुस्तकम्।
(घ) युष्माकम् क्रीडनकानि।
(ङ) आवाम् छात्रे स्वः।
(च) एषा तव लेखनी।

प्रश्न 4.
क्रियापदैः वाक्यानि पूरयत
(क्रियापदों के द्वारा वाक्य बनाइए।)

पठसि,धावामः, गच्छावः, क्रीडथः, लिखामि, पश्यथ
यथा-अहं पठामि।
(क) त्वं
(ख) आवां
(ग) यूयं
(घ) अहं
(ङ) युवां
(च) वयं
उत्तर:
(क) त्वं पठसि।
(ख) आवां गच्छावः।
(ग) यूयं पश्यथ।
(घ) अहं लिखामि।
(ङ) युवां क्रीडथः।
(च) वयं धावामः।

प्रश्न 5.
उचितपदैः वाक्यनिर्माणं कुरुत
(उचित पदों के द्वारा वाक्य निर्माण करें)
मम, तव, आवयोः, युवयोः, अस्माकम्, युष्माकम्

यथा-एषा मम पुस्तिका।
(क) एतत् ……………………………… गृहम्।
(ख) ……………………………. मैत्री ढा।
(ग) एषः ………………………………. विद्यालयः।
(घ) एषा ………… अध्यापिका।
(ङ) भारतम् ……… देशः।
(च) एतानि ……… पुस्तकानि।
उत्तर:
(क) एतत् मम गृहम्।
(ख) तव मैत्री दृढा।
(ग) एषः आवयोः विद्यालयः।
(घ) एषा युवयोः अध्यापिका।
(ङ) भारतम् अस्माकम् देशः।
(च) एतानि युष्माकम् पुस्तकानि।

प्रश्न 6.
एकवचनपदस्य बहुवचनपदं, बहुवचनपदस्य एकवचनपदं च लिखत
(एकवचनपद के स्थान पर बहुवचनपद तथा बहुवचनपद के स्थान पर एकवचनपद लिखें)
यथा-एषः – एते
(क) सः ………….
(ख) ताः …………
(ग) एताः …………
(घ) त्वम् …………..
(ङ) अस्माकम् …………
(च) तव …………
(छ) एतानि …………….
उत्तर:
(क) सः – ते ।
(ख) ताः – सा
(ग) एताः – एषा
(घ) त्वम् – यूयम्
(ङ) अस्माकम् – मम
(च) तव – युष्माकम्
(छ) एतानि – एतत् ।

प्रश्न 7.
(क) वार्तालापे रिक्तस्थानानि पूरयत
(वार्तालाप में रिक्तस्थानों की पूर्ति करें।)
यथा- प्रियंवदा – शकुन्तले! त्वं किं करोषि?
शकुन्तला- प्रियंवदे! ……………. नृत्यामि, ……………… किं करोषि?
प्रियंवदा – शकुन्तले! ……………… गायामि। किं ……………… न गायसि?
शकुन्तला – प्रियंवदे! ……………… न गायामि। …………… तु नृत्यामि।
प्रियंवदा – शकुन्तले! किं ……………… माता नृत्यति।
शकुन्तला – आम्, ……………… माता अपि नृत्यति।
प्रियंवदा – साधु, ……………… चलावः।
उत्तर:
1. अहम्
2. त्वम्
3. अहम्
4. त्वम्
5. अहम्
6. अहम्
7. तव
8. मम
9. आवाम्।

(ख) उपयुक्तेन अर्थेन सह योजयत –
(उपयुक्त अर्थ के साथ जोड़े।)
शब्द: – अर्थ
सा – तुम दोनों का
तानि – तुम सब
अस्माकम् – मेरा
यूयम् – वह (स्त्रीलिङ्ग)
आवाम् — तुम्हारा
मम — वे (नपुंसकलिङ्ग)
युवयोः — हम दोनों
तव — हमारा
उत्तर:
शब्द — अर्थ
सा — वह (स्त्रीलिङ्ग)
तानि — वे (नपुंसकलिङ्ग)
अस्माकम् — हमारा
यूयम् — तुम सब
आवाम् — हम दोनों
मम — मेरा
युवयोः – तुम दोनों का
तव — तुम्हारा

पठित-अवबोधनम्

I. पठित-सामग्रीम् आधृत्य अवबोधनकार्यम्। ।

अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत –
(निम्नलिखित गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर लिखिए।)
एषः विद्यालयः। अत्र छात्राः शिक्षकाः, शिक्षिकाः च सन्ति।
एषा सङ्गणकयन्त्र-प्रयोगशाला अस्ति। एतानि सङ्गणकयन्त्राणि सन्ति।
एतत् अस्माकं विद्यालयस्य उद्यानम् अस्ति। उद्याने पुष्पाणि सन्ति। वयम् अत्र क्रीडामः पठामः च।

I. एकपदेन उत्तरत्-
(क) एषः कः?
(ख) उद्याने कानि सन्ति?
उत्तर:
(क) विद्यालयः
(ख) पुष्पाणि

II. पूर्णवाक्येन उत्तरत्
एषा का अस्ति?
उत्तर:
एषा सङ्गणकयन्त्र-प्रयोगशाला अस्ति।

III. यथानिर्देशम् उत्तरत्
(i) ‘अस्ति’ इत्यस्य बहुवचनान्तरूपं लिखत।
(क) असि
(ख) सन्ति
(ग) अस्मि
(घ) स्मः
उत्तर:
(ख) सन्ति

(ii) ‘विद्यालयः’ इत्यत्र संधिविच्छेदः कार्यः।
(क) विद्य् + आलयः
(ख) वि + द्यालय
(ग) विद्या + आलयः
(घ) विद्या + यः
उत्तर:
(ग) विद्या + आलयः

(iii) ‘सन्ति’ इत्यत्र को लकार:?
(क) लृट् लकार
(ख) लोट् लकार
(ग) लङ् लकार
(घ) लट् लकार
उत्तर:
(घ) लट् लकार

(iv) ‘अत्र’ इत्यस्य विलोमशब्दं लिखत।।
(क) तत्र
(ख) कदा
(ग) कुत्र
(घ) तदा
उत्तर:
(क) तत्र

II प्रश्ननिर्माणम्

(क) वाक्येषु रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत
(वाक्यों में रेखांकित पदों को आधार बनाकर प्रश्न निर्माण कीजिए।)

(i) उद्याने पुष्पाणि सन्ति।
(क) किम्
(ख) कः
(ग) कानि
(घ) केन
उत्तर:
(ग) कानि

(ii) वयम् सभागारं गच्छामः।
(क) कुत्र
(ख) किम्
(ग) कस्मिन्
(घ) कानि
उत्तर:
(क) कुत्र

(iii) मम नाम ऋचा।
(क) केन
(ख) किम्
(ग) कानि
(घ) कस्याः
उत्तर:
(ग) कानि

(ख) मञ्जूषातः पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(मंजूषा से पदों को चुनकर रिक्तस्थान भरें।)
अस्माकं ,कुत्र ,मम ,गायाव:

(क) एषः …………………….. विद्यालयः अस्ति।
(ख) …………… पुस्तकानि अत्र सन्ति।
(ग) त्वम् …………….. पठसि?
(घ) आवाम् श्लोकं ……………..
उत्तर:
(क) मम
(ख) अस्माकं
(ग) कुत्र
(घ) गायावः

III. विलोमशब्दैः सह मेलनं कुरुत

शब्दाः – विलोमशब्दाः
(क) अस्माकम् – तत्र
(ख) अत्र – तदा
(ग) मम – तव
(घ) यदा – युष्माकम्
उत्तर:
शब्दाः – विलोमशब्दाः
(क) अस्माकम् – युष्माकम्
(ख) अत्र – तत्र
(ग) मम – तव
(घ) यदा – तदा |

IV. शब्दानां वाक्येषु प्रयोगः 

अधोलिखितानां शब्दानां वाक्येषु प्रयोगं कुरुत
(निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए।)
वयम्
विद्यालयः
उद्यानम्
उत्तराणि-
वयम् वदामः।
एषः मम विद्यालयः अस्ति।
अत्र एकम् उद्यानम् अस्ति।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

अधोलिखितेषु विकल्पेषु समुचितम् उत्तरं चित्वा लिखत
(निम्नलिखित विकल्पों में से उचित उत्तर चुनकर लिखें।)
1. सर्वनामशब्द कः?
(क) जलम्
(ख) तव
(ग) वीणा
(घ) कपोतः
उत्तर:
(ख) तव

2. ‘सन्ति’ इत्यस्य एकवचनान्तरूपं लिखत।
(क) सति
(ख) असति
(ग) सतः
(घ) अस्ति
उत्तर:
(घ) अस्ति

3. ‘अहम्’ इत्यस्य विलोमशब्द लिखत।
(क) मम
(ख) त्वम्
(ग) युवाम्
(घ) युष्माकम्
उत्तर:
(ख) त्वम्

4. ‘युष्माकम्’ इत्यस्य द्विवचनान्तरूपं लिखत।
(क) त्वपि
(ख) युवयोः
(ग) युष्मत्
(घ) त्वाम्
उत्तर:
(ख) युवयोः

Detailed, Step-by-Step NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 3 शब्द परिचयः 3 Questions and Answers were solved by Expert Teachers as per NCERT (CBSE) Book guidelines covering each topic in chapter to ensure complete preparation.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 3 शब्द परिचयः 3

अभ्यासः

प्रश्न 1.
(क) उच्चारणं कुरुत।
(उच्चारण करें)

(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत।
(चित्र देखकर पदों का उच्चारण करें। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।)

प्रश्न 2.
(क) वर्णसंयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत
(वर्ण संयोजन करके पद कोष्ठक में लिखें)

उत्तर:

(ख) अधोलिखितानां पदानां वर्णविच्छेदं कुरुत
(अधोलिखित पदों का वर्णविच्छेद करें)
यथा- व्यजनम् = व् + य् + अ + ज् + अ + न् + अ + म्
पुस्तकम् = ……………….
भित्तिकम् = ………………
नूतनानि = ……………..
वातायनम् = ………….
उपनेत्रम्
उत्तर:

प्रश्न 3.
चित्राणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखत
(चित्र देखकर संस्कृत पद लिखें। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।)
(1)………….
(2) ………….
(3) ………….
(4)………….
(5) ………….
(6)………….
उत्तर:
(1) आम्रम्
(2) पत्रम्
(3) वायुचक्रम्
(4) करवस्त्रम्
(5) सूत्रम्
(6) छत्रम्

प्रश्न 4.
चित्रं दृष्ट्वा उत्तरं लिखत
(चित्र को देखकर उत्तर लिखें। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।)
यथा- किं पतति?
मयूरौ किं कुरुतः?
एते के स्त?
बालिकाः किं कुर्वन्ति?
कानि विकसन्ति?
उत्तर:
(1) आनं पतति।
(2) मयूरौ नृत्यतः।
(3) एते क्रीडनके स्तः।
(4) बालिकाः (पुस्तकानि) पठन्ति।
(5) पुष्पाणि विकसन्ति।

प्रश्न 5.
निर्देशानुसारं वाक्यानि रचयत
(निर्देश के अनुसार वाक्य-रचना करें)

यथा-एतत् पतति। (बहुवचने) – एतानि पतन्ति।
(क) एते पणे स्तः। (बहुवचने) – ………………………
(ख) मयूरः नृत्यति। (बहुवचने) – ………………………
(ग) एतानि यानानि। (द्विवचने) – ………………………
(घ) छात्रे लिखतः। (बहुवचने) – ………………………
(ङ) नारिकेलं पतति। (द्विवचने) – ………………………
उत्तर:
(क) एतानि पर्णानि सन्ति।
(ख) मयूराः नृत्यन्ति।
(ग) एते याने।
(घ) छात्राः लिखन्ति।
(ङ) नारिकेले पततः।

प्रश्न 6.
उचितपदानि संयोज्य वाक्यानि रचयत
(उचित पदों का मेल करके वाक्य रचना करें)

(क) कोकिले — विकसति
(ख) पवनः — नृत्यन्ति
(ग) पुष्पम् — उत्पतति
(घ) खगः — वहति
(ङ) मयूराः — गर्जन्ति
(च) सिंहाः — कूजतः
उत्तर:
(क) कोकिले कूजतः।
(ख) पवन: वहति।
(ग) पुष्पम् विकसति।
(घ) खगः उत्पतति।
(ङ) मयूराः नृत्यन्ति।
(च) सिंहा: गर्जन्ति।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

अधोलिखितेषु विकल्पेषु समुचितम् उत्तरं चित्वा लिखत
(निम्नलिखित विकल्पों में से उचित उत्तर चुनकर लिखें।)

1. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) सूत्रम्
(ख) दीपकः
(ग) छात्रा
(घ) तुला।
उत्तर:
(क) सूत्रम्

2. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) दूरभाषम्
(ख) छत्रम्
(ग) छुरिका
(घ) रजकः
उत्तर:
(ख) छत्रम्

3. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) पेटिका
(ख) जवनिका
(ग) वाधम्
(घ) अश्वः
उत्तर:
(ग) वाधम्

4. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) मापिका
(ख) मण्डूकः
(ग) काकः
(घ) कङ्कतम्।
उत्तर:
(घ) कङ्कतम्।

5. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) नीडम्
(ख) पाकशाला
(ग) कृषकाः
(घ) गजः।
उत्तर:
(क) नीडम्

6. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) घटः
(ख) पात्रम्
(ग) अजा
(घ) मकरः।
उत्तर:
(ख) पात्रम्

7. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) मुकुटम्
(ख) शुकाः
(ग) दीपकाः
(घ) नकुलः।
उत्तर:
(क) मुकुटम्

8. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) चन्द्रः
(ख) पञ्जरम्
(ग) तालाः
(घ) लता।
उत्तर:
(ख) पञ्जरम्

9. अकारान्त-नपुंसकलिङ्गः कः?
(क) उपनेत्रम्
(ख) सूर्यः
(ग) कुञ्चिका
(घ) परिचरिका
उत्तर:
(क) उपनेत्रम्

Detailed, Step-by-Step NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 2 शब्द परिचयः 2 Questions and Answers were solved by Expert Teachers as per NCERT (CBSE) Book guidelines covering each topic in chapter to ensure complete preparation.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 2 शब्द परिचयः 2

अभ्यासः

प्रश्न 1.
उच्चारणं कुरुत।
(उच्चारण करो)

(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत।
(चित्रों को देखकर पदों का उच्चारण करें। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।)

प्रश्न 2.
(क) वर्णसंयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत
(वर्णसंयोजन करके पद को कोष्ठक में लिखें)
.
उत्तर:

(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत
(पदों का वर्णविच्छेद दर्शाएँ)
यथा- कोकिले = क् + ओ + क् + इ + ल् + ए

(1) चटके = ………….
(2) धाविकाः = …………..
(3) कुञ्चिका = …………..
(4) खट्वा = …………
(5) छुरिका = ……………
उत्तर:

प्रश्न 3.
चित्रं दृष्ट्वा संस्कृतपदं लिखत
(चित्र देखकर संस्कृत-पद लिखें। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।)
1. …………
2. ………..
3. …………
4. ……………
5. …………
6. ………….
उत्तर:
(1) उत्पीठिका
(2) पेटिका
(3) नौका
(4) चटका
(5) महिला
(6) मापिका

प्रश्न 4.
वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत
(वचन के अनुसार रिक्तस्थानों की पूर्ति करें)

उत्तर:

प्रश्न 5.
कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा वाक्यं पूरयत-
(कोष्ठक से उचित शब्द चुनकर वाक्य की पूर्ति करें)
यथा-बालिका पठति। (बालिका/बालिकाः)
(क) ………………. चरतः। (अजा/अजे)
(ख) ……………………… सन्ति। (द्विचक्रिके/द्विचक्रिकाः )
(ग) …………………….. चलति। (नौके/नौका)
(घ) ……………………… अस्ति। (सूचिके/सूचिका)
(ङ) ………………उत्पतन्ति। (मक्षिकाः/मक्षिके)
उत्तर:
(क) अजे चरतः।
(ख) द्विचक्रिकाः सन्ति।
(ग) नौका चलति।
(घ) सूचिका अस्ति।
(ङ) मक्षिकाः उत्पतन्ति।

प्रश्न 6.
सा, ते, ताः इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(सा, ते, ताः-इनमें उचित सर्वनाम पद का चयन करके रिक्त स्थानों की पूर्ति करें)

यथा- लता अस्ति। – सा अस्ति ।
(क) महिलाः धावन्ति। – ………… धावन्ति ।
(ख) सुधा वदति। – …………. वदति।
(ग) जंवनिके दोलतः। – ……….दोलतः।
(घ) पिपीलिकाः चलन्ति। – …………. चलन्ति ।
(ङ) चटके कूजतः। – …………. कूजतः।
उत्तर:
(क) ता: धावन्ति।
(ख) सा वदति।
(ग) ते दोलतः।
(घ) ता: चलन्ति।
(ङ) ते कूजतः।

प्रश्न 7.
मञ्जूषातः कर्तृपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(मंजूषा से कर्तृपद का चयन करके रिक्तस्थानपूर्ति करें)

लेखिका बालकः सिंहाः त्रिचक्रिका पुष्पमालाः

(क) ………….. सन्ति ।
(ख) …………. पश्यति।
(ग) …….. लिखति।
(घ) ……… गर्जन्ति।
(ङ) ……….. चलति।
उत्तर:
(क) पुष्पमालाः – सन्ति।
(ख) बालकः – पश्यति।
(ग) लेखिका – लिखति।
(घ) सिंहाः – गर्जन्ति।
(ङ) त्रिचक्रिका – चलति।

प्रश्न 8.
मञ्जूषातः कर्तृपदानुसारं क्रियापदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(मंजूषा से कर्तृपद के अनुसार क्रियापद चुनकर रिक्तस्थानपूर्ति करें)

गायतः नृत्यति लिखन्ति पश्यन्ति विहरतः

(क) सौम्या …………..
(ख) चटके …………..
(ग) बालिके …………..
(घ) छात्राः …………..
(ङ) जनाः …………..
उत्तर:
(क) सौम्या – नृत्यति।
(ख) चटके – विहरतः।
(ग) बालिके – गायतः।
(घ) छात्राः – लिखन्ति।
(ङ) जनाः – पश्यन्ति।

Class 6th Sanskrit Chapter 2 शब्द परिचयः 2 Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
अधोलिखितानां बहुवचनरूपाणि लिखत। (निम्नलिखित के बहुवचन रूप लिखें।)
(क) लता ……………………….. |
(ख) बाला ………………..
(ग) माला ………………..।
(घ) नौका ……………….
(ङ) दोला ……………।
उत्तर:
(क) लता – लताः ।
(ख) बाला – बाला:
(ग) माला – मालाः।
(घ) नौका – नौका:
(ङ) दोला – दोला:।

प्रश्न 2.
अधोलिखितानां स्त्रीलिङ्गरूपाणि लिखत।
(निम्नलिखित के स्त्रीलिङ्ग रूप लिखें।)

(क) अजः …………..
(ख) वृद्धः ……………..
(ग) बालः ……………
(घ) छात्रः …………..
(ङ) चटक: ……………
उत्तर:
(क) अजः – अजा।
(ख) वृद्धः – वृद्धा।
(ग) बालः – बाला।
(घ) छात्रः – छात्रा।
(ङ) चटकः – चटका।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

अधोलिखितेषु विकल्पेषु समुचितम् उत्तरं चित्वा लिखत
(निम्नलिखित विकल्पों में से उचित उत्तर चुनकर लिखें।)

1. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) वृद्धा
(ख) रामः
(ग) फलम्
(घ) नदी।
उत्तर:
(क) वृद्धा

2. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) बालः
(ख) उत्पीठिका
(ग) मतिः
(घ) जलम्।
उत्तर:
(ख) उत्पीठिका

3. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) रामाः
(ख) साधवः
(ग) तुला
(घ) बालकौ।
उत्तर:
(ग) तुला

4. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) छत्रे
(ख) पुस्तकम्
(ग) पुष्पाणि
(घ) मापिका।
उत्तर:
(घ) मापिका।

5. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) दोला
(ख) वारिणि
(ग) शिक्षकाः
(घ) मयूराः।
उत्तर:
(क) दोला

6. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) तालम्
(ख) छुरिका
(ग) ताला:
(घ) कमलानि।
उत्तर:
(ख) छुरिका

7. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) पर्णानि
(ख) चक्राणि
(ग) जवनिका
(घ) कारयाने।
उत्तर:
(ग) जवनिका

8. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) केशवः
(ख) वानरः
(ग) गजा:
(घ) वीणा।
उत्तर:
(घ) वीणा।

9. आकारान्त-स्त्रीलिङ्गः कः?
(क) अजा
(ख) जलपात्रम्
(ग) मुकुटानि
(घ) वाद्यम्।
उत्तर:
(क) अजा

Detailed, Step-by-Step NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 1 शब्द परिचयः 1 Questions and Answers were solved by Expert Teachers as per NCERT (CBSE) Book guidelines covering each topic in chapter to ensure complete preparation.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 1 शब्द परिचयः 1

अभ्यासः

प्रश्न 1.
(क) उच्चारणं कुरुत।
(उच्चारण करें)

(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत।
(चित्रों को देखकर पदों का उच्चारण करें। चित्र पाठ्यपुस्तक में पृष्ठ 4 पर देखें।)

प्रश्न 2.
(क) वर्णसंयोजनेन पदं लिखत
(वर्ण संयोजन के द्वारा पद लिखें)

उत्तर:

(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत
(पदों का वर्णविच्छेद दर्शायें)

सीव्यति = …………..
वर्णाः = …………
कुक्कुरौ = ……………….
मयूराः = ……………
बालकः = ………….
उत्तर:

प्रश्न 3.
उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(उदाहरण को देखकर रिक्तस्थानों की पूर्ति करें)

उत्तर:

प्रश्न 4.
चित्राणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखत
(चित्रों को देखकर संस्कृत के शब्द लिखो। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।)
(1) …………..
(2) …………..
(3) ……………
(4) ……………
(5) …………..
(6) ……………
उत्तर:
(1) गजः
(2) काकः
(3) चन्द्रः
(4) ताल:
(5) ऋक्षः
(6) मार्जारः

प्रश्न 5.
चित्रं दृष्ट्वा उत्तरं लिखत
(चित्र देखकर उत्तर लिखें। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।)
यथा- बालकः किं करोति?
बालकः पठति।
अश्वौ किं कुरुतः?
…………(1)……………
कुक्कुराः किं कुर्वन्ति?
………..(2)…………..
छात्रौ किं कुरुतः?
…………(3)……………
कृषकः किं करोति?
………….(4)…….
गजौ किं कुरुतः?
………..(5)………….
उत्तर:
(1) अश्वौ धावतः।
(2) कुक्कुराः बुक्कन्ति।
(3) छात्रौ तिष्ठतः।
(4) कृषकः क्षेत्रं कर्षति।
(5) गजौ चलतः।

प्रश्न 6.
पदानि संयोज्य वाक्यानि रचयत
(पदों को जोड़कर वाक्य-रचना करें)
(i) गजाः — नृत्यन्ति
(ii) सिंहौ — गायति
(iii) गायकः — पठतः
(iv) बालको — चलन्ति
(v) मयूराः — गर्जतः
उत्तर:
(i) गजाः – चलन्ति।
(ii) सिंहौ – गर्जतः।
(iii) गायकः – गायति।
(iv) बालकौ – पठतः।
(v) मयूराः – नृत्यन्ति।

प्रश्न 7.
मञ्जूषातः पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(मंजूषा से पद को चुनकर रिक्तस्थानों की पूर्ति करें)

नृत्यन्ति गर्जतः धावति चलतः फलन्ति खादति

(क) मयूराः ……………………….।
(ख) गजौ …………………………।
(ग) वृक्षाः …………
(घ) सिंहौ ……………
(ङ) वानरः
(च) अश्वः …….
उत्तर:
(क) मयूराः – नृत्यन्ति।
(ख) गजौ – चलतः।
(ग) वृक्षाः – फलन्ति।
(घ) सिंहौ – गर्जतः।
(ङ) वानरः – खादति।
(च) अश्वः – धावति।

प्रश्न 8.
सः, तौ, ते इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(सः, तौ, ते–इनमें से उचित सर्वनामपद का चयन करके रिक्तस्थानों की पूर्ति करें)
यथा-अश्वः धावति। – सः धावति।
(क) गजाः चलन्ति। – …………… चलन्ति।
(ख) छात्रौ पठतः। – …………… पठतः।
(ग) वानराः क्रीडन्ति। – …………… क्रीडन्ति।
(घ) गायकः गायति। – …………… गायति।
(ङ) मयूराः नृत्यन्ति। – …………… नृत्यन्ति।
उत्तर:
(क) ते चलन्ति।
(ख) तौ पठतः।
(ग) ते क्रीडन्ति।
(घ) सः गायति।
(ङ) ते नृत्यन्ति।

ध्यातव्यम्
(क) संस्कृते त्रीणि लिङ्गानि भवन्ति पुंल्लिङ्ग, स्त्रीलिङ्गं, नपुंसकलिङ्गञ्च ।
(ख) संस्कृते त्रयः पुरुषाः भवन्ति–प्रथमपुरुषः, मध्यमपुरुषः, उत्तमपुरुषश्च ।
(ग) संस्कृते त्रीणि वचनानि भवन्ति एकवचनं, द्विवचनं, बहुवचनञ्च ।

ध्यान करें —

(क) संस्कृत में तीन लिङ्ग होते हैं
(1) पुंल्लिङ्ग
(2) स्त्रीलिङ्ग तथा
(3) नपुंसकलिङ्ग।

(ख) संस्कृत में तीन पुरुष होते हैं
(1) प्रथमपुरुष
(2) मध्यमपुरुष तथा
(3) उत्तमपुरुष ।

(ग) संस्कृत में तीन वचन होते हैं
(1) एकवचन
(2) द्विवचन तथा
(3) बहुवचन।

नोट —

(क) दूरस्थ वस्तु को बताने के लिए तद् (= वह That) शब्द का प्रयोग किया जाता है। यथा
सः बालकः।
तौ शुकौ।
ते गजाः ।

(ख) निकटस्थ वस्तु को बताने के लिए एतद् (= यह This) शब्द का प्रयोग किया जाता है। यथा
एषः पिकः।
एतौ मयूरौ। एते
वानराः।

Class 6th Sanskrit Chapter 1 शब्द परिचयः 1 Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
अधोलिखितानाम् एकवचनरूपाणि लिखत।
(निम्नलिखित के एकवचन रूप लिखें।)
(क) गजाः
(ख) शशकाः
(ग) देवाः
(घ) शुकाः
(ङ) बालकाः
(च) सर्पाः
(च) सर्पः।
उत्तर:
(क) गजः
(ख) शशक:
(ग) देवः
(घ) शुकः
(ङ) बालक:
(च) सर्पाः।

प्रश्न 2.
अधोलिखितानां बहुवचनरूपाणि लिखत। (निम्नलिखित के बहुवचन रूप लिखें।)
(क) बालः पठति।
(ख) सिंहः गर्जति।
(ग) वानरः धावति।
(घ) पिकः कूजति।
(ङ) गजः चलति।
उत्तर:
(क) बालाः पठन्ति।
(ख) सिंहाः गर्जन्ति।
(ग) वानराः धावन्ति।
(घ) पिकाः कूजन्ति।
(ङ) गजाः चलन्ति।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

अधोलिखितेषु विकल्पेषु समुचितम् उत्तरं चित्वा लिखत
(निम्नलिखित विकल्पों में से उचित उत्तर चुनकर लिखें।)

1. पुल्लिङ्गः कः?
(क) घटः
(ख) नदी
(ग) वृद्धा
(घ) फलम्।
उत्तर:
(क) घटः

2. पुंल्लिङ्गः कः?
(क) वाद्यम्
(ख) अश्वः
(ग) मुकुटानि
(घ) वीणा।
उत्तर:
(ख) अश्वः

3. पुंल्लिङ्गः कः?
(क) कारयानम्
(ख) जवनिका
(ग) दीपकः
(घ) छुरिका।
उत्तर:
(ग) दीपकः

4. पुंल्लिङ्गः कः?
(क) दोला
(ख) घटिका
(ग) तालम्
(घ) नकुलः
उत्तर:
(घ) नकुलः

5. पुंल्लिङ्गः कः?
(क) वृषभः
(ख) छुरिका
(ग) ककृतम्
(घ) भवनम्।
उत्तर:
(क) वृषभः

6. पुंल्लिङ्गः कः?
(क) सूचिका
(ख) चटका
(ग) क्रीडनकम्
(घ) तालः
उत्तर:
(घ) तालः

7. पुल्लिङ्गः कः?
(क) नीडम्
(ख) कमलानि
(ग) वृद्धः
(घ) पेटिकाः।
उत्तर:
(ग) वृद्धः

8. पुल्लिङ्गः कः?
(क) वीणा
(ख) करवस्त्रम्
(ग) मक्षिका
(घ) सौचिकः।
उत्तर:
(घ) सौचिकः।

9. पुंल्लिङ्गः कः?
(क) बिडाल:
(ख) उत्पीठिका
(ग) फलम्
(घ) वृक्षम्।
उत्तर:
(क) बिडाल:

Air Class 7 Questions and Answers Provided helps you to answer complex Questions too easily. You can use them while preparing for board exams and all of them are given by subject experts. Reading NCERT Solutions for Class 7 Social Science Geography Chapter 4 Air familiarizes you with the kind of questions appearing in the board exams. Students are advised to read these solutions on a regular basis to score well.

Air Class 7 Questions and Answers Geography Chapter 4

Make your learning experience enjoyable by preparing from the quick links available on this page. Use the Class 7 SST Geography Chapter 4 NCERT Solutions and get to know different concepts involved. All the Solutions are covered as per the latest syllabus guidelines. Knowing the NCERT Class 7 Geography Chapter 4 Questions and Answers helps students to attempt the exam with confidence.

Class 7 Geography Chapter 4 NCERT Textbook Questions and Answers

Question 1.
Answer the following questions.
(i) What is atmosphere?
(ii) Which two gases make the bulk of the atmosphere?
(iii) Which gas creates greenhouse effect in the atmosphere?
(iv) What is weather?
(v) Name three types of rainfall.
(vi) What is air pressure?

Answer:
(i) Our earth is surrounded by a huge blanket of air called atmosphere. All living beings on this earth depend on the atmosphere for their survival.
(ii) Nitrogen and Oxygen make the bulk of the atmosphere. The amount of both gases together is 99% in the atmosphere.
(iii) Carbon dioxide gas creates greenhouse effect in the atmosphere.
(iv) Hour-to-hour, day-to-day condition of the atmosphere is called weather.
(v) Three types of rainfall are:

• Convectional rainfall
• Orographic rainfall
• Cyclonic rainfall

(vi) The pressure exerted by the weight of air on the earth’s surface is known as air pressure.

Question 2.
Tick the correct answer.
(i) Which of the following gases protects us from harmful sun rays?
(a) Carbon dioxide
(b) Nitrogen
(c) Ozone
Answer:
(c) Ozone

(ii) The most important layer of the atmosphere is:
(a) Troposphere
(b) Thermosphere
(c) Mesosphere
Answer:
(a) Troposphere

(iii) Which of the following layers of the atmosphere is free from clouds?
(a) Troposphere
(b) Stratosphere
(c) Mesosphere
Answer:
(b) Stratosphere

(iv) As we go up the layers of the atmosphere, the pressure:
(a) Increases
(b) Decreases
(c) Remains the same
Answer:
(b) Decreases

(v) When precipitation comes down to the earth in the liquid form:
(a) Cloud
(b) Rain
(c) Snow
Answer:
(b) Rain

Question 3.
Match the following.

Answer:
1. (c)
2. (d)
3. (a)
4. (b)

Question 4.
Give Reasons.
Answer:
(i) Wet clothes take longer time to dry on a humid day.
(ii) Amount of insolation decreases from equator towards poles.

Answer:
(i) On a humid day, evaporation from wet clothes takes place slowly due to low temperature. Hence, wet clothes take longer time to dry on a humid day.
(ii) Insolation comes through vertical rays on equator. As we go up from equator towards poles, the sun rays become slanting. The slanting rays take up more space; the degree of hotness is felt less. Hence the amount of insolation decreases from equator towards poles.

Question 5.
For fun.
(i) Solve this Crossword puzzle with the help of given clues:

Hints

1. Humidity
2. Cloud
3. Loo
4. Weather
5. Rain
6. Peepal
7. Atmosphere
8. Carbon Dioxide
9. Barometer
10. Insolation
11. Exosphere
12. Air
13. Fog
14. Oxygen
15. Wind
16. Neem
17. Noon
18. Ozone
19. Cyclone

(ii) Make a weather calendar for one week. Use pictures or symbols to show different types of weather. You can use more than one symbol in a day, if the weather changes. For example, the sun comes out when rain stops. An example is given below:

Hope the data shared above regarding the NCERT Class 7 Social Science Geography Chapter 4 Air PDF has aided in your exam preparation. If you ever need any assistance you can always reach us and our team will guide you at the soonest possibility.